Czy nękanie jest uwarunkowane społecznie, czy genetycznie?
Naukowcy zwykle wiążą trudności w relacjach w okresie dojrzewania – takie jak brak przyjaciół lub bycie ofiarą nękania – z problemami psychologicznymi i behawioralnymi, w tym lękiem i depresją, a także nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Tiny Kretschmer z Uniwersytetu w Groningen dostrzega tu jednak pewną lukę w wiedzy: „O ile wiemy dużo o bardziej bezpośrednich psychologicznych skutkach negatywnych doświadczeń relacyjnych, znacznie skromniejsza jest nasza wiedza o tym, jak relacje z dzieciństwa i okresu dojrzewania kształtują relacje w wieku dorosłym, w tym z potomstwem”. Koordynowany przez Kra projekt CAPE, był poświęcony w szczególności międzypokoleniowym przenoszeniem zachowań agresywnych. Aby ustalić, na ile są one uwarunkowane społecznie lub genetycznie, w badaniu przeanalizowano zbiory danych podłużnych, dane genetyczne ponad 700 rodzin oraz serię obserwacji i wywiadów domowych. Prace zespołu podważyły już ogólnie przyjętą teorię dotyczącą psychologicznego wpływu nękania zarówno na ofiary, jak i sprawców.
Przekazywane z pokolenia na pokolenie
W projekcie CAPE, finansowanym przez Europejską Rada ds. Badań Naukowych, wykorzystano głównie dane z TRAILS, rozpoczętego w 2001 r. holenderskiego badania podłużnego z udziałem ponad 2700 11-latków. Wciąż trwające badanie, w którym nadal uczestniczy ponad połowa pierwotnej grupy, dostarcza danych na temat rozwoju psychologicznego i behawioralnego uczestników, ich relacji społecznych, edukacji i pracy. Od 2015 r., kiedy uczestnicy wkroczyli w wiek umożliwiający im założenie własnych rodzin, badacze TRAIL (z których część także brała udział w CAPE) odbyli setki wizyt domowych w celu przeprowadzenia wywiadów z uczestnikami, czasami filmując interakcje między rodzicami a dziećmi i przeprowadzając wywiady z dziećmi na temat ich relacji z rówieśnikami. Aby nie wywoływać stresu u dzieci, zespół zaadaptował wywiad lalkowy Berkeley Puppet Interview. „Dwie takie same pacynki wypowiadają przeciwstawne stwierdzenia, np: »Mam wielu przyjaciół« i »Nie mam wielu przyjaciół«. Następnie dziecko zgadza się z jedną z lalek lub podpowiedzi są rozwijane, na przykład: »Mam więcej przyjaciół niż większość dzieci« lub coś bardziej neutralnego. Odpowiedzi są kodowane na skali”, wyjaśnia działanie metody Kretschmer.
Wsparcie opieki
Chociaż pandemia spowodowała opóźnienie gromadzenia większej ilości danych in situ, analiza kwestionariuszy przeprowadzonych wśród rodziców rzuciła już światło na powiązania między doświadczeniami agresji rówieśniczej w dzieciństwie a oceną dotyczącą własnych umiejętności rodzicielskich. „Wczesne wyniki sugerują, że doświadczenia rówieśnicze z dzieciństwa nie wydają się być dobrymi predyktorami tego, jak pewna siebie lub zestresowana dana osoba będzie zachowywać się jako rodzic”, mówi Kretschmer. Co ciekawe, badanie wykazało, że agresja ma długoterminowy wpływ na zdrowie i samopoczucie nie tylko jej ofiar, ale także sprawców, którzy często są bardziej narażeni na problemy, takie jak uzależnienia i przestępczość. Wykorzystując dane z badań 1970 British Cohort Study i National Child Development Study, CAPE odkrył statystycznie istotny związek między tym, że rodzic dopuszcza się nękania w dzieciństwie, a tym, że jego dziecko idzie w jego ślady, szczególnie na podobnych etapach rozwoju. Dotychczasowe analizy sugerują, że nie wynika to głównie z zachowań rodzicielskich, w związku z którymi dzieci uczyłyby się agresji od rodziców, którzy sami byli agresywni w młodości. „Oczywistym następnym krokiem jest zbadanie, czy te przejawy agresji w dwóch pokoleniach mogą mieć podłoże genetyczne”, mówi Kretschmer.
Poszukiwanie przyczyn w naturze
Przeprowadzona w projekcie CAPE analiza 1604 uczestników badania TRacking Adolescents' Individual Lives Survey podważyła standardową narrację, zgodnie z którą ofiary zastraszania zazwyczaj później internalizują problemy, podczas gdy osoby zastraszające je eksternalizują. „Nasza analiza wykazała, że znaczną część związku między zastraszaniem a późniejszym nieprzystosowaniem społecznym można wyjaśnić genetycznymi predyspozycjami danej osoby do obu tych czynników”, mówi Kretschmer. „Jednak młodzi rodzice powinni być zachęcani do przemyślenia swoich relacji z rówieśnikami i zastanowienia się nad tym, jak te doświadczenia mogą wpłynąć na ich dzieci”. Nagrodzony grant ERBN dla naukowców u progu samodzielności badawczej, bada obecnie, w jaki sposób historia rozwoju wpływa na rodzicielstwo i wyniki w dzieciństwie, a także rolą odgrywaną w tej dziedzinie przez geny.
Słowa kluczowe
CAPE, nękanie, agresja, rodzicielstwo, geny, międzypokoleniowe, behawioralne
