Renesans turystyki kulturowej w Europie
Dziedzictwo kulturowe jest unikalną wartością, bardzo często głęboko zakorzenioną w tożsamości danego regionu. Zatem ochrona i promowanie tego dziedzictwa pomaga miejscowej ludności w kultywowaniu jej przywiązania do miejsca i poczucia przynależności do wspólnoty. Nie powinno więc dziwić, że wlanie nowego życia w zaniedbane lub wręcz opuszczone zabytkowe budynki i inne obiekty historyczne może wpłynąć ożywczo również na lokalną społeczność. Owocem takiej rewitalizacji są dodatkowe przychody i możliwości zatrudnienia w regionach, które w przeciwnym razie mogłyby borykać się z trudnościami ekonomicznymi. Jest jeszcze inny powód, dla którego zaangażowanie lokalnych społeczności w ochronę i promocję dziedzictwa kulturowego jest tak ważne – otóż daje im możliwość wzięcia odpowiedzialności za własne dziedzictwo. Świadomość tego może prowadzić do realizacji inicjatyw z udziałem i na rzecz społeczności, a także krzewienia poczucia odpowiedzialności za rozwój regionu.
Wspieranie turystyki o obiegu zamkniętym w całej Europie
Finansowany przez Unię Europejską projekt Be.CULTOUR koncentruje się na odległych, wiejskich i mniej znanych obszarach Starego Kontynentu z myślą o zmianie paradygmatu turystyki kulturowej w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Celem koncepcji turystyki o obiegu zamkniętym jest zmniejszenie negatywnego wpływu tego sektora na środowisko przy jednoczesnym promowaniu ogólnego zrównoważenia. Koncentruje się na ograniczeniu ilości odpadów, ochronie zasobów, ekologicznym transporcie i wspieraniu lokalnych produktów. Projekt Be.CULTOUR przyciągnął sieć innowatorów, w tym przedstawicieli instytucji publicznych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorców, którym przyświeca wspólny cel – współtworzenie strategii, narzędzi i rozwiązań umożliwiających włączenie zasad skoncentrowanej na człowieku gospodarki o obiegu zamkniętym do praktyk turystyki kulturowej. Grupa ta dąży do rewitalizacji i waloryzacji dziedzictwa kulturowego, upodmiotowienia społeczności lokalnych dzięki tworzeniu zrównoważonych miejsc pracy oraz wzmocnienia zdolności przedsiębiorczych. „Uczestnicy projektu postrzegają turystykę kulturową jako narzędzie do poznawania europejskiej kultury i historii, wzmacniając w ten sposób europejską tożsamość kulturową, spójność społeczną i dobrostan”, wyjaśnia koordynatorka projektu Antonia Gravagnuolo.
Sieci i działania wspólnotowe
Wokół projektu powstała społeczność mocno zaangażowanych przedstawicieli regionalnych, których ambicją jest kształtowanie przyszłości turystyki kulturowej w ich regionach. Członkowie tej społeczności podzielają wizję skoncentrowanej na człowieku gospodarki o obiegu zamkniętym, w związku z czym pracowali ramię w ramię, aby pokonać wyzwania związane z turystyką kulturową, z jakimi mierzą się regiony oddalone lub obszary nadmiernie eksploatowane. Społeczność ta działa w ramach sześciu pilotażowych ekosystemów w miejscach takich jak Aragonia (Hiszpania), Basilicata (Włochy), Larnaka (Cypr), Västra Götaland (Szwecja), Wojwodina (Serbia) i obszar transgraniczny północno-wschodniej Rumunii i Mołdawii. Dodatkowo zaangażowanych jest kolejne 16 regionów, w których pilotażowe metodologie i narzędzia zostaną powielone i dostosowane do indywidualnego kontekstu regionalnego. Plany działania obejmują innowacyjne strategie włączania turystyki kulturowej o obiegu zamkniętym w ramy miejscowych i regionalnych planów rozwoju. W tym celu opracowano wiele innowacji, takich jak platformy dla cyfrowych nomadów, rozwiązania poświęcone europejskim szlakom kulturowym i nowatorskie podejścia umożliwiające angażowanie młodszych pokoleń w dziedzictwo kulturowe. Ponadto w ramach projektu powstały wielowymiarowe narzędzia oceny i inteligentne systemy zarządzania danymi do planowania strategicznego i zarządzania miejscami turystycznymi, w których wdrożono zasady obiegu zamkniętego, a także metodologie dotyczące brandingu miejscowości i obiektów służące wzmocnieniu pozycji społeczności lokalnych.
Rozwiązania dla turystyki kulturowej
Inicjatywa realizowana w cypryjskiej Larnace została poświęcona promowaniu autentycznego wiejskiego stylu życia pośród tradycyjnych krajobrazów dzięki możliwościom zakwaterowania i pobytu w wiejskich gospodarstwach. Odwiedzający mogą na przykład czynnie uczestniczyć w tamtejszym codziennym życiu, na które składają się prace rolne, utrzymanie terenów zielonych czy rzemiosło. Kolejny pilotażowy projekt, który prowadzony jest we włoskim regionie Basilicata, dotyczy badania współczesnych interpretacji miejsc dziedzictwa kulturowego. Aby zwiększyć przyjemność z kontaktu z dziedzictwem, autorzy projektu wykorzystują innowacyjne podejście obejmujące twórczość artystyczną, grywalizację, wirtualne podróże i kreatywne opowiadanie historii. Natomiast w regionie na granicy rumuńsko-mołdawskiej postawiono na bardziej osobisty, refleksyjny kontakt ze swoim wnętrzem dzięki duchowej podróży szlakiem kulturowym Stefana Wielkiego. Jeszcze inną perspektywę przyjęto w programie pilotażowym dla hiszpańskiego miasta Teruel, w którym podkreślono wartość kulturową przyrody jako dziedzictwa, promując działania takie jak ekoturystyka i turystyka przygodowa w miejscach dziedzictwa naturalnego, a także wytwarzane lokalnie produkty wiejskie. Z kolei szwedzki region Västra Götaland stara się przyciągnąć amatorów obiektów dziedzictwa przemysłowego, prezentując je jako ikoniczne obiekty architektoniczne, które opowiadają historię europejskiego przemysłu wytwórczego. „Projekt wykracza poza tradycyjne rozumienie turystyki jako celu samego w sobie, czyniąc z niej narzędzie sprzyjające budowaniu społeczności, innowacyjności i zrównoważonej przedsiębiorczości kulturalnej, jednocześnie promując europejską kulturę, historię i tożsamość jako część »transformacyjnego« potencjału podróżowania”, podsumowuje Gravagnuolo.
Słowa kluczowe
Be.CULTOUR, turystyka kulturowa, innowacje, gospodarka o obiegu zamkniętym, dziedzictwo europejskie, zrównoważony rozwój, upodmiotowienie społeczności