Organizacje badawcze muszą się dostosować, aby czerpać korzyści z nauki obywatelskiej
Udział społeczeństwa lub grup społecznych, często jako wolontariuszy dostarczających dane, obserwacje lub analizy przyczyniające się do całego procesu naukowego, stał się ważny dla wielu instytucji badawczych. Jest to również przydatne, aby pomóc wypełnić lukę między nauką a społeczeństwem. Organizacje badawcze potrzebują jednak zmian instytucjonalnych, aby skutecznie zintegrować naukę obywatelską. „Instytucjonalne przyjęcie nauki obywatelskiej wymaga kultury zmian, nowych struktur organizacyjnych i nowych modeli zarządzania”, twierdzi koordynator projektu TIME4CS Alessio Livio Spera, kierownik projektu w Agencji Promocji Badań Europejskich (APRE) z siedzibą w Rzymie we Włoszech. „Nauka obywatelska spotyka się z pewnym sceptycyzmem, jeśli nie z czystym oporem, ze strony badaczy z różnych powodów. Nie wystarczy więc promowanie nowej metodologii badań, potrzebna jest struktura" - mówi. Kolejnym dużym wyzwaniem jest zmotywowanie ludzi w organizacjach badawczych do rozważenia nauki obywatelskiej. „Cała koncepcja nauki obywatelskiej wciąż nie jest dobrze znana w organizacjach badawczych lub jest postrzegana jako coś bardzo odległego od nich” — wyjaśnia Spera.
Mentoring organizacji badawczych
„Zmiana struktur i sposobu myślenia w celu poszerzenia perspektywy naukowców poza ich laboratorium wymaga mentoringu, aby tworzyć mocniejsze sojusze z instytucjami badawczymi, które przyniosą korzyści dla obu stron” — zauważa. „Z jednej strony mieliśmy «wybiegające naprzód», doświadczone organizacje badawcze z długą historią i doświadczeniem w wielu obywatelskich projektach naukowych. Po drugiej zaś „implementatorów” — organizacje badawcze z mniejszym doświadczeniem, ale chętne do osadzenia nauki obywatelskiej we własnych instytucjach". Zauważa, że nawet bardziej doświadczone organizacje badawcze skorzystały z tego mentoringu. Częścią zaangażowania Komisji Europejskiej w otwartą naukę jest następujące rozwiązanie „jeśli dwa wnioski zostaną złożone w ramach tego samego tematu, ten, który wdraża praktyki nauki obywatelskiej, ma statystycznie większe szanse na uzyskanie wyższej oceny” — mówi Spera. „Dlatego wartość dodana nauki obywatelskiej jest realna. Ale wymagania się zmieniają i nawet doświadczone organizacje badawcze muszą się dostosować”.
Budowanie społeczności dla nauki obywatelskiej
Innym kluczowym podejściem jest budowanie lokalnych, krajowych i międzynarodowych sieci w celu wzmocnienia współpracy między instytucjami a obywatelskimi grupami naukowymi. Wyjaśnia, że na początku projektu chodziło o utorowanie drogi dla nauki obywatelskiej, cele były więc bardziej ogólnikowe — zwiększenie wiedzy na temat nauki obywatelskiej i zmian instytucjonalnych oraz rozpoczęcie wspierania mniej doświadczonych partnerów. „Ale kiedy projekt nabrał rozpędu, zdaliśmy sobie sprawę, że stać nas na więcej. Nigdy nie sądziliśmy, że tak szybko uda nam się zbudować tak dużą społeczność". Jak dodaje badacz: „Zrobiliśmy więcej niż się spodziewaliśmy, ponieważ ludzie byli zadowoleni ze współpracy i osiąganych wyników. A to okazało się kluczowe”. Pierwsza platforma Citizen Science Helix została zbudowana przez platformę Crowdhelix wykorzystującą sztuczną inteligencję, gdzie jest hostowana do dziś. Platforma wspiera współpracę w ramach danej „helisy” lub dziedziny poprzez udostępnianie kluczowych wyników i ustaleń na platformie oraz identyfikowanie partnerów i możliwości współpracy. Platforma Citizen Science Helix szybko rozrosła się do sieci 822 ekspertów z 253 organizacji w 51 krajach.
Zasoby do instytucjonalizacji nauki obywatelskiej
W ramach projektu stworzono również własną bazę wiedzy typu open source, która gromadzi dużą liczbę szkoleń i innych zasobów, na przykład pokazuje jak opracować projekt nauki obywatelskiej, jak zwiększyć finansowanie nauki obywatelskiej i ustanowić instytucjonalnego „lidera nauki obywatelskiej” lub punkt kontaktowy. Wraz z projektem INCENTIVE, który został utworzony w celu ustanowienia centrów nauki obywatelskiej w organizacjach badawczych, opublikowano zalecenia dotyczące tego, co najlepiej sprawdza się w instytucjonalnym wdrażaniu nauki obywatelskiej. „Udostępniliśmy zasoby szkoleniowe, w tym seminaria internetowe, na określone tematy związane z nauką obywatelską, do wykorzystania poza społecznością. Dokumenty przygotowane w ramach projektu cieszyły się ogromną popularnością, były pobierane tysiące razy, także przez osoby spoza projektu, a nawet spoza Europy” — dodaje Spera. Zasoby obejmowały „narzędzie skłaniające do refleksji”, które miało pomóc w opracowaniu i wdrożeniu planu zmian instytucjonalnych. Pobrano je ponad 700 razy i z powodzeniem wykorzystano w pilotażu na Uniwersyteci im. Aldo Moro w Bari we Włoszech w ostatnich miesiącach projektu.
Słowa kluczowe
TIME4CS, nauka obywatelska, otwarta nauka, Crowdhelix, zmiana instytucjonalna
