Zapewnienie, by zielona transformacja Europy była sprawiedliwa
Budowa społeczeństw niskoemisyjnych w Europie zaczyna się od konsumentów. „Sama technologia nie wystarczy do osiągnięcia naszego celu, jakim jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla – potrzebujemy ludzi, którzy wezmą czynny udział w zmianie swojego stylu życia i wzorców konsumpcji”, wyjaśnia Kirsten Gram-Hanssen(odnośnik otworzy się w nowym oknie), profesor Uniwersytetu Aalborg w Kopenhadze(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Jako przykład, Gram-Hanssen wskazuje potrzebę zbliżenia czasu zużycia energii do czasu jej wytwarzania. „Jest to możliwe w przypadku wytwarzania własnej energii – indywidualnie lub za pośrednictwem społeczności energetycznych”, mówi. „Można to również osiągnąć za pomocą inteligentnej technologii, dzięki której konsumenci uzyskują dostęp do informacji o wytwarzaniu energii, aby móc kontrolować zapotrzebowanie na energię w zależności od produkcji”. Niestety, istnieje też ryzyko, że wykorzystanie inteligentnych technologii i zachęt finansowych może przyczynić się do powstania nierówności społeczno-ekonomicznych i ze względu na płeć. „Analizując czynniki napędzające transformację energetyczną, musimy zatem wyjść poza ramy gospodarki i technologii i uwzględnić rolę, jaką etyczna konsumpcja odgrywa w zbiorowej zmianie norm dotyczących tego, co jest potrzebne do godnego życia”, dodaje Gram-Hanssen. Dokładnie tymi kwestiami zajmuje się zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu eCAPE(odnośnik otworzy się w nowym oknie).
Teoria praktyki pomaga zrozumieć zużycie energii
Opierając się na założeniu, że społeczeństwo zmierza w kierunku systemu energetycznego, który w 100 % opiera się na energii odnawialnej, oraz że zachowanie konsumentów w takim systemie najlepiej wyjaśnia teoria praktyki, zespół projektu dąży do rozwoju poświęconych tym zagadnieniom badań teoretycznych i empirycznych w dziedzinie nauk społecznych. „Począwszy od przełomu wieków, teorie praktyki pomagają nam zrozumieć konsumpcję z perspektywy ochrony środowiska, przenosząc punkt ciężkości z wyjaśniania zachowań jednostek na zrozumienie praktyk zbiorowych”, zauważa Gram-Hanssen, inicjatorka projektu i jego główna badaczka. Jednak teorie te nie uwzględniają różnic w sposobie wykonywania praktyk, wśród których uczona wymienia te związane z aspektami płci, myśleniem etycznym lub nierównością.
Jak etyka, płeć i niekorzystna sytuacja wpływają na zużycie energii
Aby uzupełnić dotychczasowe luki, zespół projektu eCAPE, wspierany z ramienia Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), postanowił włączyć ogromne ilości danych empirycznych dotyczących gospodarstw domowych i zużycia energii do teorii praktyki. Na przykład, naukowcy wykorzystali rejestry dotyczące rocznego zużycia energii elektrycznej i ogrzewania, aby lepiej zrozumieć wzorce czasu korzystania z energii w odniesieniu do statusu społecznego. W ramach projektu przeprowadzono również wywiady, które miały miejsce w czasie ostatniego kryzysu energetycznego w Europie. Dzięki nim naukowcy dowiedzieli się, jak różne gospodarstwa domowe radziły sobie z drastycznym wzrostem cen energii i rosnącymi obawami o bezpieczeństwo energetyczne. „To unikalne połączenie bardzo różnych metod umożliwiło zdobycie nowych informacji na temat wpływu etyki, płci i niekorzystnej sytuacji na praktyki związane z korzystaniem z energii”, mówi Gram-Hanssen.
Czynny udział konsumentów jest niezbędny do osiągnięcia transformacji energetycznej
Projekt eCAPE wykazał, że czynny udział konsumentów jest warunkiem niezbędnym do realizacji celów transformacji energetycznej. Udowodniono jednak również, że w praktyce takie zaangażowanie musi uwzględniać nierówności i różnice. „Transformacja energetyczna oznacza nie tylko zmiany techniczne i infrastrukturalne, ale także wpływ na codzienne życie”, podsumowuje Gram-Hanssen. „Jeśli kwestie te nie zostaną odpowiednio uwzględnione w naszym planowaniu, transformacja może zrodzić nowe lub pogłębić obecne niesprawiedliwości i nierówności”. Mimo że projekt eCAPE dobiegł już końca, naukowcy kontynuują badanie znaczenia kwestii etyki i wystarczalności z myślą o zapewnieniu, by zielona transformacja była również sprawiedliwą transformacją.