Spersonalizowana opieka nad pacjentami z mukowiscydozą
Mukowiscydoza to choroba dziedziczna, która może powodować poważne problemy z oddychaniem i trawieniem. Chociaż powstało kilka wysoce skutecznych terapii mających na celu leczenie częstych mutacji genetycznych powodujących tę chorobę, brakuje rozwiązań dla pacjentów z rzadszymi wariantami genetycznymi. Finansowany przez UE projekt HIT-CF(odnośnik otworzy się w nowym oknie) rozpoczęto z myślą o opracowaniu pionierskich rozwiązań dla 10% populacji chorych na mukowiscydozę, u których występuje rzadka odmiana genetyczna tej choroby.
Postępowanie z rzadkimi wariantami genetycznymi
W tym celu opracowano nowe techniki badań przesiewowych wykorzystujące organoidy. Organoidy to miniaturowe, trójwymiarowe modele organów hodowane w laboratorium z komórek macierzystych. Zazwyczaj wykorzystuje się je do badania chorób, testowania nowych leków i opracowywania spersonalizowanych metod leczenia. „Nasze podejście polega na pobieraniu wycinków od pacjentów, hodowaniu ich w laboratoriach, a następnie testowaniu różnych rodzajów związków i leków, aby sprawdzić, który z nich jest skuteczny”, wyjaśnia koordynator projektu HIT-CF, Kors van der Ent z UMC Utrecht(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Holandii. „Organoidy te stanowią swego rodzaju sobowtóry każdego pacjenta”. Zebrano organoidy od ponad 500 pacjentów z różnych krajów Europy, u których stwierdzono wyjątkowo rzadkie warianty. Następnie nawiązano współpracę z kilkoma firmami farmaceutycznymi w celu opracowania i przetestowania obiecujących związków w laboratorium. Pomysł polegał na tym, że jeśli organoid reagował na substancję leczniczą, to istniało duże prawdopodobieństwo, że tak samo będzie u odpowiedniego pacjenta. Van der Ent zauważa, że kolejnym ważnym elementem projektu było zaangażowanie od samego początku grup pacjentów. CF Europe(odnośnik otworzy się w nowym oknie), organizacja reprezentująca pacjentów, była ważnym członkiem konsorcjum i wniosła swój wkład na wszystkich etapach projektu.
Skuteczne biomarkery i metody leczenia
Kluczowym etapem projektu było założenie firmy farmaceutycznej o nazwie Fair Therapeutics(odnośnik otworzy się w nowym oknie), która skupiła się na konkretnym obiecującym związku chemicznym. Pacjentów, dla których w laboratorium wykazano dobrą odpowiedź na ten związek, porównano z losowo wybraną grupą pacjentów w badaniach klinicznych. „Celem było przede wszystkim sprawdzenie, czy nasze biomarkery okażą się skuteczne w zakresie selekcji pacjentów reagujących na leczenie”, dodaje van der Ent. „Po drugie, chcieliśmy sprawdzić, czy te nowe związki będą skuteczne podczas faktycznego stosowania u pacjentów”. Badania te potwierdziły wyraźny związek między wynikami badań laboratoryjnych i klinicznych. Pacjenci, których organoidy dobrze reagowały na związek, reagowali także pozytywnie w warunkach klinicznych. „Potwierdza to, że dysponujemy dobrym biomarkerem pozwalającym na wstępną selekcję pacjentów z niezwykle rzadkimi wariantami genetycznymi w celu kwalifikowania ich do leczenia”, mówi van der Ent. Badania kliniczne również zakończyły się sukcesem i potwierdziły, że nowe leki mogą być skuteczne. „Mamy teraz nowy związek, który jest skuteczny u pacjentów z tej kategorii”, dodaje van der Ent. „Zaawansowana sztuczna inteligencja i rekonstrukcja w trzech wymiarach tworzą następnie realistyczne cyfrowe bliźniaki środowisk fizycznych, łącząc dane dotyczące emocjonalne, fizjologiczne i behawioralne. Interfejs VR pozwala użytkownikom przeżyć zarejestrowane doświadczenia. Wykorzystuje przy tym dotykowe sprzężenie zwrotne do symulacji doznań fizycznych i pozwala użytkownikom spowalniać lub przyspieszać czas, aby odkrywać chwile we własnym tempie”.
Wdrażanie sprawiedliwych zasad w medycynie
Konsorcjum będzie teraz kontynuować rozmowy z organami regulacyjnymi, w tym Europejską Agencją Leków(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Jednym z celów jest uzyskanie zgody na wczesne badania przesiewowe u pacjentów z ultrarzadkimi wariantami choroby i przepisywanie leków na podstawie wyników badań laboratoryjnych. Innym ciekawym kierunkiem prac jest rozwój firmy Fair Therapeutics. „Ta firma działa zgodnie z zasadami sprawiedliwej medycyny”, wyjaśnia van der Ent. „Jej głównym celem nie jest zarabianie pieniędzy, ale wyleczenie jak największej liczby pacjentów”. Wiele leków dostępnych obecnie na rynku jest drogich i niedostępnych w niektórych regionach świata. „Wielu osób nie stać na zakup obecnych leków”, zauważa van der Ent. „Chcemy opracować tańsze i skuteczniejsze metody leczenia”.
