Historie sukcesu RTD - Nowe leki na gruźlicę
Na świecie co 15 sekund ktoś umiera na gruźlicę, natomiast w ciągu najbliższej dekady 30 milionów nowych osób zarazi się tą śmiertelną bakterią, jeśli nie zostaną odkryte nowe lekarstwa na nią. W języku angielskim gruźlicę, jedną z najstarszych chorób zakaźnych, znanych ludzkości, określano dawniej słowem "konsumpcja" ('consumption'), gdyż choroba ta "pochłania" płuca, a niekiedy inne organy wewnętrzne. Czynnikiem etiologicznym tej choroby - prątkiem gruźlicy – zarażona jest jedna trzecia światowej populacji i to pomimo dziesięcioleci programów szczepień! Owszem, istnieją leki na gruźlicę. Powszechnie stosowana jest na przykład bezpośrednio nadzorowana, krótkoterminowa chemioterapia ('Directly observed short course chemotherapy' - DOTS), jednak obecnie eksperci uważają istniejące metody na "przestarzałe, powolne oraz nieskuteczne". Co więcej, pojawienie się szczepów bakterii odpornych na działanie wielu leków, zarówno w krajach, w których gruźlica jest powszechna, jak i w Europie, wywołuje dodatkowe obawy. "Zaobserwowaliśmy silną korelację pomiędzy epidemiami wirusa HIV, a powszechnością i nawrotami gruźlicy", twierdzi profesor Stewart Cole, kierownik prac naukowych w finansowanym przez UE projekcie NM4TB oraz dyrektor laboratorium Cole Lab, będącego częścią Politechniki Federalnej w Lozannie ('École Polytechnique Fédérale de Lausanne'), Szwajcaria. Istnieje wiele przyczyn powyższego stanu rzeczy. W przypadku braku leczenia gruźlica rozwija się w płucach, aż do wystąpienia w nich zapalenia, co powoduje bóle klatki piersiowej, długotrwały kaszel oraz pojawienie się krwawej plwociny. Układ odpornościowy zwykle zapobiega przedostawaniu się bakterii do innych organów oraz zarażaniu innych ludzi. Jednak w przypadku osłabienia organizmu, na przykład w wyniku zakażenia wirusem HIV, bakterie gruźlicy uwalniają się z otaczającej je osłony, którą jest tkanka bliznowata, zapewniającej ich odizolowanie, w wyniku czego następuje nawrót choroby i infekcja płuc oraz innych organów wewnętrznych, takich jak nerki, kości, kręgosłup, czy mózg, a także pojawia się ryzyko zarażenia innych ludzi. Według naukowców, którzy toczą bitwę mającą na celu pokonanie gruźlicy raz na zawsze, choroba ta potrafi rozwijać się w zastraszającym tempie. Jednak dzięki pokaźnym, prywatnym i państwowym środkom finansowym, wspierającym projekty takie jak "Nowe leki na gruźlicę" ('New medicines for tuberculosis' - NM4TB) oraz projekt stanowiący kontynuację NM4TB, który zakończy się w 2016 roku, istnieje nadzieja. Uczestnikom powyższych inicjatyw udało się opracować nowe podejścia, pozwalające identyfikować i badać cele, które zostaną poddane działaniu nowych, silnych leków przeciw gruźlicy, co w konsekwencji umożliwi zredukowanie czasu leczenia oraz zwalczanie silnych bakterii, w tym odmian odpornych na działanie leków. Obiecujące tropy Uczestnicy inicjatywy NM4TB prowadzili ambitne prace, mające na celu opracowanie nowych leków. W pracach tych uczestniczyło wielu wiodących, europejskich badaczy gruźlicy, reprezentujących środowisko akademickie, a także przedstawiciele dużej korporacji farmaceutycznej (Astra-Zeneca) oraz trzy firmy MŚP. Wszyscy uczestnicy projektu pragnęli opracować nowe substancje, skutecznie zwalczające infekcje. Dzięki trwającym 66 miesięcy pracom, wspartym kwotą wielu milionów euro, uzyskano kompleksowe portfolio potencjalnych oraz sprawdzonych celów, a także opracowano szereg nowatorskich, opatentowanych substancji przeciwgruźliczych, będących częścią łańcucha opracowywania nowych leków. Uczestnicy inicjatywy NM4TB odkryli ponadto benzotiazynony, będące najlepszymi z opisanych dotychczas potencjalnych leków przeciw gruźlicy, a substancja BTZ043 jest w końcowej fazie badań przedklinicznych, co oznacza, że wkrótce najprawdopodobniej wejdzie w fazę testów klinicznych. Według uczestników projektu NM4TB, wyniki prac opublikowano w czasopiśmie Science. Ciągłość prac badawczych, realizowanych podczas prawie pełnej dekady, stanowiła kluczowy czynnik, który prawdopodobnie umożliwi stworzenie nowych leków ratujących życie: "Stworzyliśmy dobry, podstawowy model, który w przyszłości prawdopodobnie zostanie wykorzystany w ramach programów opracowywania leków na choroby związane z ubóstwem, takie jak gruźlica. Tego rodzaju programy są często pomijane podczas komercyjnych prac badawczo-rozwojowych. Obecnie niezbędne jest pełne sfinansowanie prób klinicznych nowego leku, realizowanych z udziałem pacjentów cierpiących na gruźlicę, w celu wykorzystania potencjału drzemiącego w zrealizowanych przez nas wysiłkach naukowych", stwierdził w swym oświadczeniu partner projektu, profesor Philip Butcher, pracownik londyńskiego uniwersytetu St George's. W projekcie o nazwie "Kolejne leki na gruźlicę" ('More medicines for tuberculosis' - MM4TB) uczestniczy kilku nowych partnerów akademickich, dwie firmy MŚP oraz Sanofi-Aventis R&D, co dowodzi silnego i rosnącego zaangażowania w prace nad nowymi środkami pozwalającymi zwalczać infekcje. Uczestnicy konsorcjum MM4TB opracowują nowe leki, w celu uzyskania znaczącej przewagi nad odwiecznym wrogiem, jakim jest gruźlica. - Pełna nazwa projektu: New medicines for tuberculosis - Akronim projektu: NM4TB - Witryna projektu: http://www.nm4tb.org - Numer referencyjny projektu: 18923 - Nazwa/kraj pochodzenia koordynatora projektu: Stewart Cole, Politechnika Federalna w Lozannie, Szwajcaria - Całkowity budżet projektu: €12 879 968 - Wsparcie UE: €11 070 00 - Data rozpoczęcia/zakończenia projektu Od stycznia 2006 do czerwca 2011 - Pozostałe kraje partnerskie: Węgry, Wlk. Brytania, Szwecja, Indie, Rosja, Słowenia, Włochy, Francja, Niemcy, Dania, Hiszpania, Republika Południowej Afryki