Wiadomości ERBN - Czy rozpadające się małżeństwa odchodzą do przeszłości?
Do większości z nas dotarły publikacje na temat zmniejszającej się dzietności, rosnącego odsteka rozwodów oraz coraz większej liczby rodziców samotnie wychowujących dzieci. Oczywistym jest, że potencjalny wpływ niestabilnej sytuacji rodzinnej na szanse stojące przed dziećmi w życiu dorosłym wymaga dokładnego zbadania powyższego zjawiska. Według prof. Espinga-Andersena, beneficjenta grantu ERC na prowadzenie zaawansowanych badań naukowych, wielu badaczy powyższych zjawisk demograficznych ich przyczynę upatruje w coraz większej wolności wyboru i potrzebie samorealizacji, w połączeniu ze zmniejszaniem się roli powszechnie akceptowanych norm i wytycznych. Powyższa sytuacja określana jest niekiedy jako model "post-modernistyczny". "Ja jednak jestem do takiej tezy nastawiony sceptycznie", twierdzi profesor. "Uznanie rosnącej liczby rozwodów oraz spadku płodności za zjawiska trwałe byłoby błędem. Moim zdaniem nie są to zjawiska liniowe; są to jedynie symptomy transformacji i odchodzenia od tradycyjnych modeli rodziny w kierunku nowych paradygmatów, bazujących w większym stopniu na egalitarności i podobnych rolach płci. Punkty krytyczne Jako argumenty na poparcie swej tezy prof. Esping-Andersen podaje liczby: w kilku krajach Europy istnieją wyraźne dowody na to, że "negatywna korelacja pomiędzy aktywnością zawodową kobiet a liczbą urodzeń odchodzi do przeszłości", a także, że "związek pomiędzy wykształceniem, a częstotliwością rozwodów ulega odwróceniu". Innymi słowy, chociaż do niedawna duża liczba rozwodów oraz niewielka dzietność były bardziej powszechne wśród wykształconych kobiet, obecnie wyższe wykształcenie idzie w parze z większą stabilnością związków oraz z większą liczbą potomków. Przykładowo w Danii kobiety gorzej wykształcone mają mniej dzieci, częściej się rozwodzą oraz częściej wychowują swe potomstwo samotnie. By wytłumaczyć powyższe zjawisko prof. Esping-Andersen zaproponował nowy model teoretyczny, określany jako "proces dyfuzji", zachodzący w pewnych grupach społecznych, w ramach którego powolne zmiany ulegają gwałtownemu przyspieszeniu po osiągnięciu "masy krytycznej". "Wkład wnoszony przez męską populację Danii na rzecz prac domowych praktycznie nie uległ zmianie od lat 60-tych do końca lat 80-tych, jednak od lat 90-tych stale wzrastał, prawie zrównując się z zakresem obowiązków, jaki biorą na siebie kobiety", twierdzi prof. Esping-Andersen. "W forpoczcie powyższych zmian byli bardziej wykształceni mężczyźni" dodaje profesor. Wykształceni mężczyźni jako pierwsi zaakceptowali model rodziny oparty na równości płci. Obecnie to wykształcone kobiety mają statystycznie więcej dzieci. "Kluczowe elementy stabilnej relacji to zaufanie oraz zbieżne oczekiwania", twierdzi prof. Esping-Andersen. Nie należy także nie doceniać roli, jaką odegrał coraz bardziej rozwinięty rynek pracy dla kobiet oraz stosunkowo niskie koszty opieki nad dziećmi. Współpraca z najlepszymi Grant ERC pozwoli prof. Espingowi-Andersenowi dogłębniej zbadać zaproponowaną przez siebie hipotezę. Ponieważ grant został przyznany w czerwcu 2011 roku, powyższe prace badawcze nadal znajdują się na wczesnym etapie realizacji. Jednak pozyskane środki finansowe pomogły profesorowi stworzyć zespół odpowiedzialny za przeanalizowanie jednych z najlepszych źródeł danych na świecie, takich jak panelowe badanie dynamiki przychodów ('Panel Study of Income Dynamics' - PSID), zrealizowane w USA oraz ankieta panelowa wśród gospodarstw domowych ('Household Panel Survey' - BHPS), przeprowadzona w Wielkiej Brytanii. "Musimy korzystać z bogatych zbiorów danych, odzwierciedlających sytuację poszczególnych osób na przestrzeni wielu lat", tłumaczy prof. Esping-Andersen: chodzi o dane opisujące odsetek rozwodów, dzietność itd. w wielu krajach. Po przeanalizowaniu szybko zmieniającej się sytuacji w Skandynawii, Francji oraz Hiszpanii prof. Esping-Andersen opracowuje obecnie modele, które być może pozwolą zrozumieć zaskakujące zróżnicowanie trendów społecznych. "Powyższe obserwacje stanowiły dla mnie pierwszy dowód na to, że moja hipoteza jest słuszna", dodaje profesor. W niektórych krajach, np. w Niemczech, pary, w których partnerzy pełnią role tradycyjnie przypisywane ich płci (mężczyzna utrzymuje dom, natomiast kobieta opiekuje się dziećmi) są najbardziej trwałe, podczas gdy w innych krajach, takich jak Dania i Szwecja, tego rodzaju związki są najbardziej zagrożone rozwodem. Prof. Esping-Andersen interpretuje powyższe obserwacje jako dowód na to, że możliwe jest odwrócenie negatywnych trendów, które wytworzyły się w poprzednich dziesięcioleciach, przy czym należy zacząć od osób bardziej wykształconych, a następnie edukować resztę społeczeństwa. Nie jest wykluczone, że niska dzietność oraz duży odsetek rozwodów są po prostu oznaką niestabilnego okresu przejściowego, pomiędzy tradycyjnym modelem rodziny, a modelem, w którym oboje małżonkowie pracują, nie dowodzą natomiast globalnego spadku stabilności rodziny. Finansowany przez ERC projekt, któremu przewodzi prof. Esping-Andersen zakończy się w maju 2016 roku, zatem profesor ma dużo czasu, by obalić wiele pesymistycznych założeń dotyczących dalszej ewolucji rodziny. - Źródło: Professor Gøsta Esping-Andersen - Koordynator projektu: Universitat Pompeu Fabra, Barcelona, Hiszpania - Nazwa projektu: Stratified family dynamics: polarising trends in couple behaviour and parenting – Akronim projektu: Family Polarisation - strona internetowa profesora Gøsta Esping-Andersena - finansowanie w ramach 7PR (wezwanie ERC): Zaawansowany Grant 2010 - Wsparcie ze strony KE: 2,1 milionów euro - Czas trwania projektu : pięć lat