Narzędzia do analizy ryzyka związanego z nanocząsteczkami
W ciągu ostatnich 50 lat, nanotechnologia i manipulowanie materiałami w skali atomowej stały się ważną gałęzią przemysłu europejskiego i światowego. Nanotechnologie wykorzystywane są w najrozmaitszych produktach, od komponentów lotniczych i satelitarnych po produkty codziennego użytku i aparaturę medyczną. Ocena zagrożeń dla pracowników, konsumentów i środowiska jest niezwykle istotna, ponieważ niektóre sztuczne nanocząsteczki (ENP) mogą być szkodliwe dla zdrowia. W tym kontekście duże europejskie konsorcjum specjalistów w dziedzinie nanotoksykologii zainicjowało finansowany ze środków UE projekt ENPRA ("Risk assessment of engineered nanoparticles"). Naukowcy badają skutki czterech ENP: dwutlenku tytanu (TiO2), tlenku cynku (ZnO), srebra (Ag) oraz wielościennych nanorurek węglowych (MWCNT). W trzecim okresie realizacji projektu naukowcy zdobyli ważne informacje na temat reaktywności i trwałości ENP w zastępczych płynach ustrojowych i innych ośrodkach wykorzystywanych w badaniach in vitro. Zakończono testy toksykologiczne in vitro wraz z ważnymi badaniami cytotoksyczności w komórkach nabłonkowych. Różnice między wynikami uzyskanymi w różnych laboratoriach i partiach ujawniły potrzebę standaryzacji sprzętu, procedur i warunków badań. Badania in vivo na modelach zwierzęcych pozwoliły na zmierzenie toksyczności w pięciu docelowych tkankach: płuc, wątroby, nerek, układu sercowo-naczyniowego oraz rozwojowej. Opracowano model matematyczny narażenia w miejscu pracy na lotne ENP, oparty na danych skalibrowanych we współpracy z naukowcami z USA. Naukowcy posłużyli się wcześniej opracowanym modelem farmakokinetycznym w celu oszacowania rozmieszczenia ENP w różnych organach oraz określenia bezpiecznych poziomów stężenia. Dane dotyczące cech fizykochemicznych ENP oraz dawek i reakcji wykorzystano w ilościowym modelu relacji struktura-czynność (QSAR). Model ten zastosowano następnie do danych doświadczalnych uzyskanych przez partnerów projektu. Dzięki tym danym i modelom narażenia-dawek-reakcji uzyskano kompleksowy zestaw narzędzi oceny ryzyka. W ramach projektu ENPRA powstała baza danych, ustandaryzowane narzędzia i ważne modele matematyczne do dokładnej oceny narażenia na wybrane ENP. Narzędzia te będą miały duże znaczenie dla bezpieczeństwa miejsc pracy, konsumentów i środowiska, a ponadto będą mogły zostać wykorzystane w przyszłości podczas opracowywania odpowiednich norm i regulacji.
