Janez Potočnik przewiduje daleko idące zmiany w europejskim sektorze badań naukowych
W opinii Janeza Potočnika, komisarza UE ds. nauki i badań naukowych, zmiany zaproponowane w niedawno opublikowanej zielonej księdze dotyczącej Europejskiej Przestrzeni Badawczej (EPB) powinny doprowadzić do niezbędnej reorganizacji systemu. W dniu 26 kwietnia w przemowie na nieformalnym posiedzeniu Rady ds. Konkurencyjności komisarz stwierdził, że zmiany, o ile uda się je pomyślnie przeprowadzić, mogą bardzo przyczynić się do powstania w UE "piątej swobody" - "swobody przepływu wiedzy", która uzupełniłaby cztery ujęte w traktacie swobody chroniące swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i pracy. Komisarz wyraził nadzieję, że zakres piątej swobody rozszerzy się poza same badania i obejmie także inne dziedziny oraz obszary polityki, które wywierają istotny wpływ na te badania. - Przykładowo, dlaczego nie mielibyśmy wyobrazić sobie systemu ubezpieczeń społecznych dostosowanego do potrzeb naukowców? - zapytał. Ale kluczową kwestię nadal stanowi sposób zapewnienia tej swobody. Nauka europejska zmaga się obecnie z licznymi problemami, z których najważniejsze to fragmentacja zasobów, słabo zaakcentowana obecność w świecie, luki badawcze, dublowanie doskonałości i przeszkody w karierze naukowej. - Europejska Przestrzeń Badawcza naprawdę nie może funkcjonować w takich warunkach - ostrzegł komisarz. Wskazał on potrzebę wprowadzenia dwóch podstawowych zmian: pierwsza z nich jest natury praktycznej - należy usunąć bariery hamujące badania naukowe. - Przykładowo, dlaczego ze względu na dyskusyjne wymogi administracyjne badacze nie mogą korzystać z pełnej mobilności we wszystkich krajach i sektorach UE? - dociekał Potočnik. Druga zmiana bardziej dotyczy nastawienia. - Konieczne jest szersze zrozumienie faktu, że interes narodowy jest zbieżny z interesem europejskim. Musimy zmienić naszą postawę tak, aby dostrzegać przede wszystkim interes Europy - stwierdził Janez Potočnik. - Musimy pojąć, że połączenie sił i działanie jako Stany Zjednoczone Badań Naukowych poprawi położenie wszystkich. Powód jest prosty: nasze gospodarki i społeczeństwa są tak ściśle ze sobą powiązane, że korzyść dla jednego z nich oznacza często korzyść dla wszystkich - dodał. W treści opublikowanej 4 kwietnia zielonej księgi pt.: "Europejska Przestrzeń Badawcza: nowe perspektywy" sformułowano przesłanki wprowadzenia tej "piątej swobody". Przedstawiona wizja koncentruje się wokół potrzeby połączenia sił dzięki ściślejszej specjalizacji oraz sprzyjaniu tworzeniu klastrów doskonałości na poziomie światowym, co można osiągnąć poprzez proces wspólnego programowania i oceny badań naukowych. Ponadto proces ten da się połączyć z płynnym rozdziałem wiedzy oraz niezakłóconą mobilnością naukowców przyciąganych przez instytucje badawcze konkurujące i współpracujące ze sobą na poziomie europejskim oraz dysponujące infrastrukturą badawczą klasy światowej. - Byłaby to Europa badań naukowych otwarta na świat i zdolna do zajęcia odpowiedzialnej pozycji lidera światowej nauki - zauważył komisarz. Janez Potočnik powiedział, że bardzo chce się przekonać, czy ministrowie uczestniczący w posiedzeniu podzielają wizję wytyczoną w zielonej księdze i są przekonani, że dyskusja na ten temat w ich krajach przyniesie korzyści. - Nie jestem w stanie dostatecznie mocno podkreślić, jak istotne znaczenie ma wasz czynny udział - dodał. - Znajdujemy się w punkcie kluczowym dla naszego rozwoju: Żyjemy w czasach, w których potrzeba odważnych decyzji - a potrzeba ich właśnie teraz. Naprawdę boje się, że nie stać nas na luksus oczekiwania - rzekł komisarz. - Upłynie wiele czasu zanim to, co zasiejecie dzisiaj, wyda owoce. Ale jeśli tego nie zrobicie, nie będzie żadnych owoców.