Wyznaczanie trendów w nauce: Genetyka wielbłądów ukształtowana przez starożytne szlaki handlowe
Od tysięcy lat ludzie wykorzystują wielbłądy jednogarbne jako środek transportu osób i towarów. Jeszcze przez sporą część XX w. karawany złożone z tysięcy zwierząt przemierzały pustynie w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie. Dromader jest największym z udomowionych gatunków zwierząt gospodarskich, a fakt udomowienia go miał zasadnicze znaczenie dla rozwoju społeczności ludzkich w surowych, nieprzyjaznych środowiskach pustynnych. Pozostaje jednakże wiele otwartych pytań dotyczących udomowienia i historii ewolucji wielbłądów jednogarbnych. W procesie udomowiania zwierząt ludzie zazwyczaj dokonują selekcji tych części genotypu, które przynoszą im największe korzyści. Zespół badawczy, którego prace koordynuje Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej w Wiedniu, wykazał po raz pierwszy, że w przypadku dromaderów sprawy miały się inaczej. W odróżnieniu od innych przykładów udomowienia, gdzie normą jest raczej niewielkie zróżnicowanie genetyczne, wielbłądy jednogarbne wykazują ogromną różnorodność. Naukowcy, których prace koordynuje Uniwersytet Medycyny Weterynaryjnej w Wiedniu, zgromadzili próbki pozyskane od niemal 1 100 ocalałych dromaderów i porównali je z próbkami archeologicznymi pobranymi od zwierząt dzikich i tych na wczesnym etapie udomowienia. Na podstawie analizy DNA ustalili, że różnorodność genetyczna dromaderów jest bezpośrednio powiązana z ich wykorzystywaniem jako zwierzęta juczne i wierzchowe na starożytnych szlakach handlowych przecinających Bliski Wschód i Afrykę Północną. Dzięki temu rożne populacje dromaderów miały ze sobą kontakt, co zapewniało bardziej regularny przepływ genów i utrzymywanie różnorodności genetycznej w ramach gatunku. Tylko jedna populacja dromaderów odbiegła od różnorodności genetycznej pozostałej części gatunku ze względu na czasowe odizolowanie w następstwie barier geograficznych i kulturowych. Z powodu regularnego przepływu genów wśród dromaderów, obserwowanego zwykle wyłącznie u dzikich zwierząt, trudno jest ustalić dziką postać, której potomkiem jest dzisiejszy wielbłąd jednogarbny, a w konsekwencji – kiedy został po raz pierwszy udomowiony. Zespołowi badawczemu udało się znaleźć odpowiedź na to pytanie. Naukowcy przeanalizowali DNA kości liczących sobie nawet 7 000 lat dromaderów dzikich i tych na wczesnym etapie udomowienia, a następnie porównali próbki z profilami genetycznymi współczesnych populacji wielbłądów jednogarbnych na całym świecie. Po raz pierwszy możliwe było wskazanie południowo-wschodniego wybrzeża Półwyspu Arabskiego (współcześnie Oman i Zjednoczone Emiraty Arabskie) jako regionu pierwszego udomowienia. „Nasze wyniki wydają się potwierdzać, że pierwsze udomowienie dzikich dromaderów miało miejsce na południowo-wschodnim wybrzeżu” – stwierdziła Pamela Burger, członkini zespołu projektowego z Wiednia. „Następnie pojawiły się kolejne hodowle dzikich dromaderów z populacjami na wczesnym etapie udomowienia. Dziki przodek dzisiejszego dromadera miał ograniczony zasięg geograficzny i wymarł około 2 000 lat temu”. Różnorodność genetyczna wielbłąda jednogarbnego cechuje się prawdopodobnie większą zdolnością adaptacji do zmieniającego się środowiska niż w przypadku innych udomowionych zwierząt gospodarskich. Pojawiły się nawet przypuszczenia – zważywszy na rosnące temperatury i bardziej ekstremalne warunki pogodowe, z powodu których coraz więcej obszarów nie nadaje się do produkcji zwierzęcej – że wielbłąd może ostatecznie zastąpić bydło, a nawet owce, jako główne źródło mleka i mięsa dla człowieka.
Kraje
Austria