VIBRANT: tworzenie i wymiana danych nt. bioróżnorodności w ramach nowych, wirtualnych społeczności naukowych
Jednym z największych wyzwań, w obliczu którego stają eksperci od historii naturalnej, jest sposób klasyfikowania i wymiany nieustannie gromadzonych ogromnych ilości danych o milionach gatunków na Ziemi. W ramach trzyletniego projektu VIBRANT powstała sieć społeczności naukowych online gromadzących dane o bioróżnorodności, które zostały wyposażone w narzędzia do wymiany i publikacji swoich danych. Dzięki podjętym działaniom partnerzy projektu przyczynili się do zredukowania fragmentaryczności wysiłków ukierunkowanych na budowę systemów informatycznych i oprogramowania poświęconego bioróżnorodności. Opierając się na otwartej i bezpłatnej platformie online Scratchpads, partnerzy VIBRANT pomogli stworzyć setki nowych społeczności online. Społeczności są ze sobą powiązane online i wprowadzają swoje dane do najważniejszych, międzynarodowych baz danych o bioróżnorodności. VIBRANT pomaga użytkownikom przygotowywać artykuły do publikacji, budować bibliograficzne bazy danych oraz tworzyć zbiory odniesień do zdjęć i obserwacji. Narzędzie do szybkiej analizy geoprzestrzennej rozmieszczenia gatunków, obywatelsko-naukowa platforma do monitorowania organizmów morskich i ramy analizy danych na temat bioróżnorodności są także częścią ekosystemu usług opracowanego w ramach VIBRANT. OD MRÓWEK PO NIETOPERZE I OD HOMARÓW PO WIELORYBY Projekt VIBRANT doprowadził do wzrostu liczby społeczności użytkowników z około 100 w ramach wcześniejszego, unijnego projektu EDIT do ponad 580 obecnie. Około 6 500 aktywnych użytkowników bada przeogromny zakres gatunków na skalę globalną. Jedna tylko witryna poświęcona straszykowatym (Phasmida) ma ponad 1 000 użytkowników, ujawniając w ten sposób liczną społeczność osób zainteresowanych hodowlą straszyków. „Specjalizuję się w taksonomii wszy, których około 5 000 gatunków pasożytuje na około 5 000 ssaków i 10 000 ptaków. Starając się badać tę grupę, miałem ogromne trudności z opanowaniem wszystkich tych informacji” – wyjaśnia koordynator VIBRANT, dr Vince Smith z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Dzięki szablonowi Scratchpads, profesjonaliści i naukowcy-amatorzy, niezależnie od tego w jakim miejscu świata się znajdują, tworzą własne witryny tematyczne przechowywane w muzeum. Dzielą się swoimi danymi publikując je online, przy zachowaniu prawa własności do nich i poszanowaniu warunków sieci stworzonej przez VIBRANT. Scratchpads zapewnia także łatwy dostęp do całej gamy narzędzi analitycznych, kluczy identyfikacyjnych i baz danych, które powstały lub zostały rozbudowane w toku prac nad projektem. W ramach VIBRANT założone zostało także nowatorskie, ogólnodostępne i recenzowane czasopismo społecznościowe »Biodiversity Data Journal« (BDJ). Użytkownicy Scratchpads mogą wprowadzać wyniki swoich badań do szablonu, co umożliwia im przygotowanie konkretnego artykułu i opublikowanie go pod własnym nazwiskiem na arenie międzynarodowej, online i w czasopiśmie BDJ. Stało się to możliwe, dzięki opracowaniu narzędzia PWT (Pensoft Writing Tool), które jest czołowym przykładem kolejnej generacji publikatorów naukowych. PWT służy za zintegrowaną platformę opracowań autorskich, recenzowanych publikacji i współpracy online, łączącą Scratchpads z BDJ. DUŻE ZBIORY DANYCH W KONTEKŚCIE MIĘDZYNARODOWYCH DZIAŁAŃ Z ZAKRESU OCHRONY PRZYRODY VIBRANT ułatwia wszystkim naukowcom wymianę danych i tworzenie hiperłączy do głównych repozytoriów bioróżnorodności. Scratchpads współpracuje na przykład z GBIF (globalny system informacyjny na temat różnorodności biologicznej), PESI (unijna, paneuropejska infrastruktura katalogów gatunków), konsorcjum bibliotek BHL (Biodiversity Heritage Library) i współtworzoną online »Encyklopedią Życia« (EOL), której celem jest udokumentowanie każdego z 1,9 mln znanych gatunków żyjących na naszej planecie. Dr Thomas Couvreur z Kamerunu zawiaduje społecznością Scratchpads w zakresie palm afrykańskich i tropikalnej rodziny flaszowcowatych (Annonaceae). Jak zauważył: „zapewnia ona profesjonalną platformę współpracy moim kolegom z całego świata, umożliwiając nam wymianę zasobów, takich jak zdjęcia gatunków, zbiory danych, bibliografie i informacje ogólne”. Kolejny koordynator, Eli Sarnat z Kalifornii, USA, prowadzi witrynę o mrówkach: „Platforma pomogła mi rozwiązać poważny problem: jakie dane o bioróżnorodności należy odnotowywać i w jaki sposób”. Projekt VIBRANT był realizowany od grudnia 2010 r. do listopada 2013 r. Wzięło w nim udział 17 partnerów z 9 krajów, pod kierunkiem Muzeum Historii Naturalnej w Londynie, którzy otrzymali dofinansowanie w wysokości 4,75 mln EUR z budżetu 7PR. Link do strony internetowej projektu Inne linki: Scratchpads