Morza śródlądowe ukazują oddziaływanie zmiany klimatu
W ramach projektu CLIMSEAS (Climate change and inland seas: Phenomena, feedback and uncertainties. The physical science basis) zidentyfikowano ważne procesy sprzężenia zwrotnego kontrolujące stan fizyczny mórz śródlądowych, koncentrując się na Morzu Aralskim, Czarnym i Kaspijskim, a także panujące trendy w dziedzinie wymuszania atmosferycznego w skali regionalnej. Zaobserwowano, że cyrkulacja atmosferyczna odgrywa istotną rolę w określaniu wpływu czynników naturalnych i antropogenicznych w obszarze zainteresowań projektu CLIMSEAS. W przypadku strefy Morza Aralskiego wyniki wskazały na częstszy transport ciepłego powietrza troposferycznego z Afganistanu i Iranu. W europejskim sektorze Oceanu Atlantyckiego zidentyfikowano także słabsze i mniej uporczywe antycyklony blokujące, które mogą ostatecznie wpłynąć na zmniejszenie opadów atmosferycznych nad powierzchnią spływu Morza Kaspijskiego. Zmiana symbolicznej lokalizacji antycyklonów blokujących może także wpłynąć na bilans wodny tego Morza. Badania dotyczące Morza Aralskiego wskazały na duże znaczenie uwzględniania procesów geomorfologicznych, atmosferycznych i hydrologicznych w krótkoterminowych prognozach stanu mórz oraz na wpływ zaktualizowanych opisów mórz śródlądowych i dużych jezior na bazy danych w zakresie użytkowania gruntów, w celu zapewnienia poprawnych prognoz meteorologicznych. Proces wysychania Morza Aralskiego wydaje się wywierać miejscowy wpływ na dobowy składnik wiatru powierzchniowego i dobowy zakres temperatur. Badacze określili także związek między obecną zmiennością klimatu a rejestrami w zakresie zmiany klimatu obejmującymi ostatnich 150 lat dotyczącymi osadów dennych z mórz śródlądowych. Dzięki temu naukowcom udało się uzyskać szerszy wzgląd na związek między klimatem a morzami śródlądowymi. Badanie palaeolimnologiczne północno-wschodniej części Morza Czarnego wykazało względnie stabilne warunki klimatyczne panujące tam na przestrzeni ostatnich 140 lat, choć analiza pyłków ujawniła wpływ działalności człowieka. Rejestry dotyczące Morza Kaspijskiego ukazały zmiany w zakresie bioróżnorodności morskiej związane ze wzrostem temperatury powierzchniowej. Projekt CLIMSEAS z powodzeniem zainicjował międzynarodową sieć łączącą badaczy i instytuty naukowe z UE, Rosji i Stanów Zjednoczonych, którzy wspólnie zbadali sprzężenia zwrotne między zmianą klimatu a morzami śródlądowymi. Dane pochodzące z tak wrażliwych środowisk pomogą dostarczyć niezbędnych informacji na temat zmiany ziemskiego klimatu.
Słowa kluczowe
Morza śródlądowe, zmiana klimatu, jeziora, Morze Aralskie, Morze Czarne, Morze Kaspijskie, wymuszanie atmosferyczne, procesy sprzężenia zwrotnego