Karty bezpieczeństwa nanomateriałów
Popularność nanomateriałów rośnie w tempie przekraczającym możliwości realnej oceny zagrożeń związanych z ich uwalnianiem do środowiska podczas produkcji, eksploatacji i utylizacji. Finansowany ze środków UE projekt NANOSUSTAIN pomyślnie wypracował odpowiedzi na kluczowe pytania dotyczące bezpieczeństwa trzech ważnych nanomateriałów uzyskiwanych sztucznie i jednego nanomateriału pochodzenia naturalnego. Badacze przyjrzeli się tlenkowi tytanu (TiO2), tlenkowi cynku (ZnO) i wielościankowym nanorurkom węglowym (MWCNT), jak również nanocelulozie — nanomateriałowi pochodzenia naturalnego, który znajduje coraz więcej zastosowań. Intensywne badania doprowadziły do opracowania dwóch obszernych baz danych o materiałach i literaturze przedmiotu oraz platformy internetowej do gromadzenia, analizy i oceny danych. Dla czterech badanych nanomateriałów przygotowano standardowe karty bezpieczeństwa materiału (MSDS) oraz znormalizowane protokoły charakteryzacji laboratoryjnej w celu zapewnienia porównywalności danych. Zachowania nanomateriałów są ściśle związane z ich postacią fizykochemiczną i właściwościami powierzchni, a nie ze samym składem lub stężeniem. Oznacza to, że żaden nanomateriał nie jest sam w sobie bezwzględnie niebezpieczny. Podczas badań stwierdzono, że osadzanie w istocie międzykomórkowej maskuje lub eliminuje wszelką toksyczność dla człowieka w przypadku wszystkich badanych substancji poza nanocząsteczkami ZnO — jedynie w tym przypadku stwierdzono pewną ekotoksyczność. Poza zbadaniem możliwości bezpiecznego przetwarzania nanomateriałów wycofanych z eksploatacji naukowcy przeprowadzili też analizy cyklu życia czterech powszechnych produktów wykonywanych z użyciem badanych nanomateriałów. Zidentyfikowano zarówno korzyści, jak i wady, co umożliwiło sformułowanie wytycznych dotyczących starannego projektowania i zwiększania możliwości recyklingu. Praktyczne zastosowanie wyników projektu NANOSUSTAIN pomoże partnerom przemysłowym w ograniczaniu zagrożeń dla ludzi i środowiska oraz zmniejszaniu zużycia surowców i energii. Wdrożenie opracowanych standardów i dalsze tworzenie kart bezpieczeństwa dla nowatorskich nanomateriałów powinno mieć pozytywny wpływ na tworzenie nowych materiałów i produktów oraz bezpieczeństwo ich używania.
Słowa kluczowe
Nanomateriały, bezpieczeństwo, analizy zagrożenia, sztucznie uzyskane, karta bezpieczeństwa materiału, znormalizowane protokoły, toksyczność, analizy cyklu życia, recykling i utylizacja
