WHIM: czy komputery mogą być kreatywne?
Nauka nieczęsto sięga do świata fantazji, ale to się zmienia za sprawą trafnie nazwanego projektu WHIM(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Partnerzy tego ambitnego projektu opracowują system oprogramowania, który potrafi wymyślać i oceniać fantazyjne wyobrażenia. „WHIM to antidotum na sztuczną inteligencję głównego nurtu, która ma obsesję na punkcie realności” – stwierdził Simon Colton, koordynator projektu i profesor kreatywności obliczeniowej w Goldsmiths College, Uniwersytetu w Londynie(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Jesteśmy pionierami wykorzystania sztucznej inteligencji w świecie fikcji”. Pierwsza na świecie maszyna do fantazyjnej ideacji Rozwinięcie akronimu projektu brzmi Maszyna co-jeśli(odnośnik otworzy się w nowym oknie). To również nazwa pierwszego na świecie oprogramowania do fantazyjnej ideacji (kreatywnego procesu tworzenia, rozwijania i komunikowania nowych wyobrażeń), stworzonego w toku prac nad projektem. Oprogramowanie tworzy fantazyjne mini-narracje lub fabuły za pomocą technik przetwarzania języka naturalnego i bazy danych o faktach wyszukiwanych w Internecie (jako repozytorium „prawdziwych” faktów). Oprogramowanie następnie odwraca albo przekręca fakty, aby stworzyć rozmaite narracje „co-jeśli”. Uzyskiwany efekt jest często osobliwy: „Co, jeśli kobieta obudziłaby się w alejce jako kot, ale nadal potrafiła jeździć na rowerze?”. Czy komputery są w stanie ocenić kreatywność? WHIM to coś więcej, aniżeli maszyna tworząca wyobrażenia. Oprogramowanie dąży również do oceny potencjalnej użyteczności czy też jakości powstałych wyobrażeń. Zważywszy na fakt, że są one ostatecznie tworzone z przeznaczeniem dla ludzi, ci ostatni zostali poproszeni o bezpośredni wkład w ramach doświadczeń społecznościowych. Naukowcy WHIM pytali na przykład uczestników doświadczeń, czy ich zdaniem wyobrażenia „co-jeśli” są nowatorskie i mają dobry potencjał narracyjny oraz prosili o wyrażenie ogólnej oceny. Za pomocą technik uczenia maszynowego, opracowanych przez naukowców z Instytutu Jozefa Stefana w Lublanie(odnośnik otworzy się w nowym oknie), system stopniowo zyskiwał bardziej wyrafinowane rozumienie preferencji ludzi. „Być może fikcja jest subiektywna, niemniej są schematy” – zauważa profesor Colton. „Jeżeli 99% osób uważa, że aktor komediowy jest zabawny, wówczas możemy stwierdzić, że jest zabawny, przynajmniej w ocenie większości osób”. To dopiero początek Tworzenie fantazyjnych mini-narracji to tylko jeden z aspektów projektu. Naukowcy z Universidad Complutense Madrid(odnośnik otworzy się w nowym oknie) rozbudowują mini-narracje do pełnych narracji, które lepiej nadawałyby się na pełną fabułę na przykład filmu. Tymczasem naukowcy z University College w Dublinie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) starają się nauczyć komputery tworzyć metaforyczne spostrzeżenia i ironiczne uwagi poprzez odwracanie i kontrastowanie stereotypów zebranych w Internecie, a naukowcy z Uniwersytetu Cambridge(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zajmują się eksploracją Internetu na potrzeby ideacji. Wszystkie te prace powinny zaowocować lepszymi i pełniejszymi, fantazyjnymi wyobrażeniami. Coś więcej niż fantazja Mimo iż tworzone w ten sposób fantazyjne wyobrażenia mogą być dziwaczne, WHIM opiera się na solidnych podstawach naukowych. Stanowi część powstającej domeny kreatywności obliczeniowej(odnośnik otworzy się w nowym oknie), fascynującej interdyscyplinarnej dziedziny, znajdującej się gdzieś na styku sztucznej inteligencji, psychologii poznawczej, filozofii i sztuki. WHIM może znaleźć zastosowanie w wielu obszarach. W ramach jednego z przedsięwzięć planowane jest przekształcenie narracji w gry wideo, kolejne wiąże się z nowymi przedstawieniami teatralnymi. Oprogramowanie WHIM może być również wykorzystywane poza sztuką. Na przykład moderatorzy mogliby korzystać z niego w czasie konferencji naukowych do zadawania uczestnikom dyskusji panelowych sondujących pytań „co-jeśli” w celu zgłębienia różnych hipotez czy scenariuszy. Projekt WHIM, dofinansowany ze środków UE na kwotę 1,7 mln EUR, jest realizowany od października 2013 r. do września 2016 r. Link do strony internetowej projektu(odnośnik otworzy się w nowym oknie)