Ewolucja gwiazd AGB
W miarę jak gwiazdy ewoluują przez fazę AGB, schładzają się, a jednocześnie stają się jaśniejsze, ponieważ coraz szybciej spalają swoje paliwo jądrowe. Gwiazdy mogą wystygnąć do tego stopnia, że dochodzi do skraplania się pyłu w zewnętrznej powłoce konwekcyjnej. Tworzenie się pyłu w połączeniu z silnym pulsowaniem wywołuje superwiatr dochodzący z powierzchni tych gwiazd. Dochodzi do utraty masy gwiazd AGB w tak drastycznym tempie, że następuje szybkie zdmuchnięcie całej zewnętrznej powłoki wodorowej wzbogaconej o metale ciężkie. Jedyne, co pozostaje, to biały karzeł. Celem projektu POSTAGBINGALAXIES (Evolved stars: Clues to the chemical evolution of galaxies), wspieranego ze środków UE, było zrozumienie przyczyn nadmiernej utraty masy. Naukowcy zgromadzili dane obserwacyjne dotyczące powłoki protoplanetarnej gwiazd AGB i post-AGB. Toruński katalog galaktycznych obiektów post-AGB i obiektów powiązanych stanowi dobry początek procesu gromadzenia informacji na temat historii utraty masy oraz reakcji chemicznych zachodzących wewnątrz powłok w następstwie fazy AGB. Istniejący katalog toruński został rozszerzony, a także powstały nowe katalogi dotyczące gwiazd post-AGB w Wielkim i Małym Obłoku Magellana, czego celem było usprawnienie badania fazy AGB w galaktykach o różnej metaliczności. Ponadto próbka zimnych gwiazd z grupy R Coronae Borealis została przeanalizowana przy użyciu metod spektroskopowych, co pozwoliło lepiej zrozumieć dalsze etapy gwiezdnej ewolucji. Poprzez obserwacje cząsteczek dwuwęgla i tlenku węgla, badacze określili warunki chemiczne i fizyczne panujące w skorupie protoplanetarnej gwiazd post-AGB. Warunki te następnie zastosowano w modelowaniu innych cząsteczek występujących w dużej liczebności, takich jak lit, przy założeniu lokalnej równowagi termiczno-dynamicznej. Modele obliczeniowe obserwowanych zmian w liniach molekularnych pokazały, że istnienia superwiatru gwiazd AGB nie da się wyjaśnić efektywną temperaturą gwiezdną. Zamiast tego wyniki dowodzą, że struktura powłoki – a zwłaszcza profile prędkości – powinna znaleźć się wśród parametrów, które określają szybkość utraty masy.
Słowa kluczowe
Gwiazda AGB, gwiazdy, białe karły, galaktyki, protoplanetarny, Obłoki Magellana
