Stanowiska archeologiczne dostarczają informacji o prehistorycznych ludach
W południowej części Półwyspu Iberyjskiego znajdują się imponujące prehistoryczne stanowiska archeologiczne, odkryte w ostatnich dziesięcioleciach. Są to budowle ziemne otoczone rowami lub ścianami (rondle). Uważa się je za najstarsze dowody stałych osad, zamieszkiwanych przez społeczności rolnicze. W ostatnich latach kwestionuje się to, czy były one rzeczywiście społeczeństwami państwowymi. Zbadania tej kwestii podjęli się uczestnicy projektu IBERENCLOGIS (Assessing early social complexity in the late prehistory of southern Iberia: Spatial technologies applied to the study of chalcolithic walled and ditched enclosures), finansowanego ze środków UE. Prace koncentrowały się na zbadaniu różnic między budowlami z południowej Iberii a współczesnymi im konstrukcjami otoczonymi palisadą oraz tego, w jaki sposób są one powiązane z prehistorycznymi rondlami w innych regionach Europy. Przy pomocy technik przestrzennych i Systemów Informacji Geograficznej (GIS) zbadano stanowiska archeologiczne, w tym w szczególności budowle otoczone rowem i palisadą. Technologie przestrzenne umożliwiły poszukiwanie statystycznych nieregularności i wzorców wskazujących na cechy wspólne lub różnice. Pozwoliły też na dokładniejsze poznanie rozwoju społecznego związanego ze wznoszeniem budowli. Badanie objęło wiele stanowisk i regionów, a także liczne szkolenia i działania promocyjne, w tym organizację szkolenia z zakresu GIS i analizy przestrzennej czy też założenie ogólnodostępnego portalu internetowego. Analizy dotyczyły lokalizacji topograficznej, krajobrazu, bliskości źródeł wody i innych zmiennych. Przeprowadzono porównania na dwóch poziomach. Pierwszy z nich dotyczył oceny różnic między południowoiberyjskimi budowlami otoczonymi rowami i palisadami a brytyjskimi budowlami otoczonymi groblą. Drugi natomiast zestawiał budowle z regionu rzeki Gwadiana z budowlami z epoki miedzi z tego samego regionu. Wyniki badania wskazują, że różnice między budowlami iberyjskimi i brytyjskimi są minimalne, szczególnie w odniesieniu do krajobrazu. Wyraźniejsze były natomiast różnice między budowlami otoczonymi rowami i palisadami w dorzeczu Gwadiany. Uczestnicy projektu IBERENCLOGIS opublikowali szereg artykułów w czasopismach naukowych oraz wygłosili prezentacje na międzynarodowych konferencjach i europejskich warsztatach. Omawiane badanie przyczyni się do lepszego poznania złożonych aspektów społecznych, charakterystycznych dla początków dziejów Europy Zachodniej.
Słowa kluczowe
Iberia, prehistoryczne stanowiska archeologiczne, rondle, ogrodzone budowle, Systemy Informacji Geograficznej (GIS), Gwadiana, epoka miedzi
