Nowe podejście do przetwarzania ortograficznego i umiejętności czytania
Dzięki wsparciu funduszy UE projekt O-CODE (Cracking the orthographic code) zawarł swoją teorię w ogólnych ramach teorii rozpoznawania słów, wprowadzającej krytyczne rozróżnienie pomiędzy dwoma kodami ortograficznymi w celu zapewnienia połączenia ze słuchowym przetwarzaniem tekstu oraz semantyką. Pierwszy to kod ortograficzny o niewielkiej precyzji, zapewniający szybkie wprowadzenie do semantyki, a drugi to szczegółowy kod ortograficzny stosowany do generowania preleksykalnego kodu fonologicznego. Jednym z głównych problemów przetwarzania ortograficznego jest sposób, w jaki nasze mózgi śledzą położenie poszczególnych liter w słowie. Modele obliczeniowe zapewniły wsparcie dla centralnej hipotezy projektu O-CODE, zgodnie z którą informacje o kombinacji liter służą do przekształcania specyficznej dla lokalizacji reprezentacji ortograficznej na kod niezależny od lokalizacji. Kombinacja zapisów elektrofizjologicznych oraz metodologia przygotowawcza potwierdziły wyższość tej metody nad przetwarzaniem ortograficznym. Badanie O-CODE pomogło również określić naturę przetwarzania specyficznego dla ciągów liter, a także naturę mechanizmów adaptacyjnych, które są jednym z kluczy do rozwoju umiejętności czytania. Przeprowadzone przez zespół badanie przetwarzania ortograficznego u pawianów pomogło w powiązaniu ogólnych mechanizmów przetwarzania obiektów z adaptacją do specyfiki przetwarzania ciągów liter. Badania rozwojowe pomogły dodatkowo określić trajektorie rozwojowe związane z różnymi rodzajami kodów ortograficznych opisanych w teoretycznych ramach projektu O-CODE. Badacze wykazali, że rozwój elastycznych subleksykalnych reprezentacji ortograficznych jest ściśle związany z rozwojem zachowań związanych z umiejętnością czytania (według pomiarów przy użyciu standaryzowanych testów czytania). Wyniki badania wskazują również na przejście z dwóch rodzajów precyzyjnego kodowania położenia liter podczas rozwijania umiejętności czytania: jeden występuje podczas wolnego procesu zapisu fonologicznego stosowanego przez początkujących czytelników, drugi jest bardziej zautomatyzowanym procesem konwersji grafemów-fonemów, stosowanym przez bardziej zaawansowanych czytelników. Omawiane prace dostarczyły również dowodów na to, że koncentracja na pierwszej literze słowa obecna u osób umiejących czytać pojawia się stopniowo podczas nauki w szkole podstawowej. Potwierdza to hipotezę projektu O-CODE, że ta przewaga jest raczej powodowana mechanizmami adaptacyjnymi a nie przetwarzaniem szeregowym.
Słowa kluczowe
Przetwarzanie ortograficzne, czytanie, kod ortograficzny, fonologiczne, mechanizmy adaptacyjne
