Pochodzenie drzew oliwnych i winorośli Przeprowadzono badanie europejskiej prehistorii drzew oliwnych i winorośli, aby ponownie ocenić ich biogeografię i określić pochodzenie produkcji win i oliwy w Europie. Zmiana klimatu i środowisko © gkuna, Shutterstock Wino i oliwa to niektóre z popularnych obecnie produktów, które odegrały ważną rolę w europejskiej prehistorii. Uprawa, udomowienie i wykorzystanie winorośli i drzew oliwnych oznaczały rewolucję w historii rolniczej, ekonomicznej i społecznej kontynentu. Bez tych roślin i ich produktów (wina i oliwy), środowisko, krajobraz, rolnictwo i handel wyglądałyby zupełnie inaczej. W ramach projektu OVIPE (The olive and the vine in European prehistory), finansowanego ze środków UE, zrekonstruowano biogeografię drzew oliwnych i winorośli, zbadano ich przedostanie się do Europy oraz określono procesy, które umożliwiły ich wczesną eksploatację. Uczeni połączyli metody analityczne i teoretyczne, aby ukazać proces udomowienia jako podstawowy łańcuch przyczynowy. Zmiana zachowań ludzi prowadzi do zmian genetycznych, a tym samym zmian morfologicznych roślin. Takie zmiany wykryto na podstawie dowodów wskazujących na modyfikację krajobrazu, wzrost liczby gatunków udomowionych, zmiany morfologiczne, przetwarzanie roślin uprawnych, przemiany technologiczne oraz zwiększoną liczbę i udoskonalenie budynków magazynowych. W ramach prac zebrano pestki oliwek i winogron starych odmian współcześnie rosnących w Grecji i na Cyprze. Dzięki przeanalizowaniu różnorodności morfologii nasion określono dokładne kryteria umożliwiające rozróżnianie współczesnych próbek dziko żyjących oraz uprawnych. Przygotowano też obszerny zbiór archeobotanicznych danych i modeli. Następnie zidentyfikowano węgiel drzewny z winorośli i drzew oliwnych w próbkach znalezionych na ośmiu stanowiskach na Krecie z III tysiąclecia p.n.e. Dane te połączono z wcześniejszymi informacjami uzyskanymi na podstawie materiału archeobotanicznego zebranego na tych samych stanowiskach. Ponadto zgromadzono dane dotyczące węgla drzewnego z Bliskiego Wschodu oraz wybrzeży Turcji, aby poznać ramy czasowe podobnych przemian zachodzących na szlakach prowadzących do Europy. Dzięki szeroko zakrojonym pracom terenowym oraz scharakteryzowaniu archeobotanicznych pozostałości dużych ilości wytłoków winogron i skruszonych pestek oliwek potwierdzono niezbicie obecność dowodów na produkcję wina i oliwy na ośmiu stanowiskach w III i II tysiącleciu p.n.e. na terenie Grecji i Cypru. Wskazuje to, że w Grecji i na Cyprze zachodziła w III tysiącleciu p.n.e. intensywna interakcja między produkcją oliwy i wina. Oznacza to wyraźnie, że oliwki i winogrona były uprawiane, a nie tylko zbierane z dziko żyjących roślin. Informacje o wynikach projektu OVIPE rozpowszechniano między innymi w artykule, który ukazał się w czasopiśmie Journal of Archaeological Science. Słowa kluczowe Drzewa oliwne, winorośl, oliwa, prehistoria Europy, OVIPE
