Monitorowanie zanieczyszczeń powietrza przez porosty
Dlatego dzięki porostom można monitorować szereg różnych substancji zanieczyszczających powietrze. Zaliczamy do nich policykliczne węglowodory aromatyczne (PAH), dużą grupę średnio lotnych trwałych zanieczyszczeń organicznych (POP), które wykazują właściwości kancerogenne i mutagenne. Jednak mimo badań nad PAH z wykorzystaniem porostów wciąż borykamy się z niedostatkiem wiedzy na ten temat. Celem finansowanego przez UE projektu POPLAIR (Optimising the use of lichens as biomonitors of atmospheric PAHs) było określenie, w jaki sposób porosty wychwytują i gromadzą substancje PAH w fazie gazowej i osadzone na cząstkach pyłu. Zbadano również czynniki, które biorą udział w akumulacji PAH, i ich wpływ na funkcjonowanie porostów. Naukowcy wystawili porosty na działanie substancji PAH w fazie gazowej i osadzonych na cząstkach pyłu zarówno w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych, jak i w terenie. Los tych substancji wewnątrz organizmu porostów śledzony był za pomocą najnowocześniejszych technik mikroskopowych. Przeprowadzono też badania różnych gatunków porostów w warunkach in vitro, polegające na poddaniu porostów działaniu zwiększonej koncentracji PAH, co pozwoliło zmierzyć potencjalne skutki fizjologiczne. Analizie poddano też stopień, w jakim nagromadzenie substancji PAH spowodowane było przez PAH w atmosferycznej fazie gazowej i osadzone na cząsteczkach. Następnie za pomocą biernej i aktywnej metody pobierania próbek powietrza stężenie substancji PAH zakumulowanych w porostach zostało porównane z pomiarami PAH w powietrzu. Wyniki pokazały, że na proces akumulacji PAH wpływ miał szereg czynników. Wśród tych czynników wymienić można fizyczne i chemiczne właściwości każdej substancji zanieczyszczającej, budowę i skład każdego gatunku porostu oraz czynniki środowiskowe, takie jak wilgotność, temperatura, światło słoneczne, deszcz i wiatr. Odkryto również, że gdy PAH zostaną zgromadzone wewnątrz plechy porostu, mogą być chronione przed światłem słonecznym dzięki warstwie pigmentu, którą niektóre gatunki porostu posiadają na swojej powierzchni. Ta warstwa pigmentu chroni glony przed światłem UV. Ponieważ substancje PAH są również wrażliwe na promieniowanie UV, będą tak samo chronione. Projekt POPLAIR idealnie współgra z założeniami wspólnej europejskiej strategii w zakresie opracowania technik biomonitoringu zanieczyszczeń środowiska. Zanalizowane techniki zapewnią organom ustawodawczym tanie narzędzie do zarządzania i kontrolowania poziomu zanieczyszczeń na szeroką skalę czasową i przestrzenną, jak również stanowią źródło cennych informacji w zakresie oceny stanu zdrowia.
Słowa kluczowe
Porosty, policykliczne węglowodory aromatyczne, POPLAIR, biomonitoring, plecha
