Dlaczego jeziora Prespa się kurczą?
Przepiękny zespół jezior Prespa, składający się z dwóch jezior (Wielkiej i Małej Prespy), ma olbrzymie znaczenie społeczno-gospodarcze dla Albanii, Grecji oraz Macedonii. Jednakże dramatyczny, niewyjaśniony spadek poziomu wody spowodował znaczne pogorszenie się jakości wody w zlewniach, co jest bardzo niepokojące, ponieważ jeziora te są obszarem o szczególnych walorach przyrodniczych, zamieszkiwanym przez endemiczne gatunki ryb oraz populacje rzadkich kormoranów małych i pelikanów kędzierzawych. W ramach unijnego projektu CLIM-HYDROLAKE (Improving future projections of climate change induced hydrological responses by looking into the past: the Lake Prespa/Aliakmonas River case study in Greece) zbadano zmiany klimatyczne na Bałkanach Południowych, przeprowadzając dogłębną analizę całego obszaru dorzecza. To interdyscyplinarne badanie pozwoliło lepiej zrozumieć przyczyny obecnego spadku poziomu wody oraz uzyskać zapis zmian paleohydrologicznych z ostatnich 1500 lat. Do zrekonstruowania bezwzględnego poziomu jezior oraz panujących w przeszłości warunków klimatycznych, jak również zmian hydrologicznych na przestrzeni dekad, a nawet całych wieków, wykorzystano osady z wałów plażowych basenu jezior Prespa. Na podstawie wyników badania stworzono dokładne prognozy dotyczące klimatu, jaki będzie panować w przyszłości na tym terenie, oraz określono, jak jeziora oraz przylegający do nich region będą się zmieniać w odpowiedzi na przyszłe zmiany klimatyczne. Naukowcy udowodnili, że zmienność poziomu wód jeziornych w ciągu roku jest spowodowana wielkością opadów w porze deszczowej trwającej od października do kwietnia. Odkryli również, że opady w porze deszczowej oraz zmienność poziomu wód jeziornych na przestrzeni kilku lat są bezpośrednio związane ze zjawiskiem znanym jako Oscylacja Północnoatlantycka. Ten związek między obszarem zlewni a globalną cyrkulacją atmosferyczną jest niezwykle istotny dla walki ze skutkami przyszłych zmian klimatu oraz interpretacji zapisów paleoklimatycznych. Ponadto udowodniono, że drastyczny spadek poziomu wód w latach 1987 – 1995 był spowodowany poborem wody z jezior. Sytuację pogorszyła również panująca w tym czasie susza. Oba te zjawiska jasno wskazują, jak duży jest wpływ działalności człowieka na zmienność poziomu wód jeziornych. Innym ważnym odkryciem o znaczeniu regionalnym jest fakt, że klimat w obszarze zlewni w ciągu ostatnich dekad znacząco się zmienił, czego dowodem jest wyraźny spadek średnich rocznych opadów deszczu. Badacze zanotowali również znaczący spadek średnich rocznych opadów śniegu i coraz częstsze występowanie okresów suszy. Wyniki projektu CLIM-HYDROLAKE z pewnością pomogą stworzyć bardziej skuteczny plan adaptacji rolnictwa do zmian klimatu oraz strategie łagodzenia skutków umożliwiające zachowanie zasobów wodnych oraz bioróżnorodności basenu jezior Prespa.
Słowa kluczowe
Jeziora Prespa, Bałkany Południowe, CLIM-HYDROLAKE, zapis zmian paleohydrologicznych, Oscylacja Północnoatlantycka