Zmiana lokalizacji prehistorycznych narzędzi na osi czasu
Finansowani ze środków UE badacze z brytyjskiego Uniwersytetu w Newcastle opracowali nową oś czasu dla narzędzi i broni z okresu neolitu i wieku miedzi, przyglądając się ich złożonej historii – od momentu odlania do znalezienia się w ziemi. „Ten projekt całkowicie zmienił nasze pojmowanie ewolucji prehistorycznych technologii” – mówi dr Andrea Dolfini, koordynator projektu TEMPI. Nowy system klasyfikacji System klasyfikacji wyrobów metalowych ma duże znaczenie dla archeologów, jako że to właśnie na nim opiera się datowanie prehistorycznych epok Europy. Uczestnicy projektu TEMPI jako pierwsi na świecie opracowali podejście uwzględniające fakt, że narzędzia i broń z epoki neolitu i brązu podlegały szeregowi zmian podczas swojego cyklu życia. Wszystkie wcześniejsze systemy zakładały, że narzędzia pozostają niezmienne. Jednakże narzędzia z miedzi obecnie mogą wyglądać zupełnie inaczej niż w momencie powstania. Przykładowo ostrze topora czy sztylet były ostrzone wiele razy, co zmniejszało ich wielkość. Obecny wygląd przedmiotu jest sumą zmian, często bazujących na wcześniejszych zmianach. Wyniki badania mogą mieć ogromny wpływ na datowanie wczesnych europejskich wyrobów metalowych. Archeolodzy często klasyfikują przedmioty na podstawie ich wyglądu. Jednakże grupowanie znalezisk wg obecnego, a nie pierwotnego kształtu, może uniemożliwić poznanie prawdziwej historii prehistorycznych wyrobów metalowych. Na ostateczny kształt przedmiotu wpływ ma wiele czynników, w tym umiejętności kowala, przeróbki dokonywane po odlaniu oraz stopień zużycia. Datowniki czekające na posortowanie – to nie dla nas „Ogólnie rzecz biorąc, to badanie pomoże archeologom zrozumieć, że starożytne metalowe artefakty to nie datowniki, które można posegregować i skatalogować, jak często miało to miejsce w przeszłości, ale raczej rezultat złożonego procesu technologicznego i uwarunkowanych społecznie tradycji rzemieślniczych” – mówi dr Cristiano Iaia, pracujący przy projekcie stypendysta programu Marie Skłodowskiej-Curie. Do tej pory archeolodzy zakładali, że postęp technologiczny w neolicie miał charakter liniowy. Jednak, jak twierdzą badacze TEMPI, nie uwzględniali oni złożonej natury innowacji. „Zgodnie z powszechną wiedzą zakłada się, że technologia ewoluuje liniowo, jednak historycy, archeologowie i antropolodzy mają świadomość, iż jest to trochę bardziej skomplikowane” – twierdzi dr Dolfini. „Ogólny trend na przestrzeni setek lat przypomina krzywą rosnącą, jednak realia społeczne sprawiają, że krzywa ta jest niezwykle złożona, ponieważ innowacja często wiąże się z wydarzeniami o silnym wpływie. Nasz projekt dowiódł, że wczesnoeuropejska metalurgia nie jest wyjątkiem”. Analiza zużycia wyrobów metalowych W ramach projektu stworzono rozsądną metodologię do badania technologicznej historii przedmiotów na podstawie analizy zużycia prowadzonej przy użyciu mikroskopu optycznego. Podczas określania sposobu korzystania z prehistorycznych narzędzi archeolodzy często korzystają z techniki analizy zużycia. Jednakże zespół dowiódł, ze metoda ta może ujawnić też sposób ich wyprodukowania, a także naturę i stopień zmian, jakie zachodziły podczas użytkowania i późniejszych przeróbek danego przedmiotu. Następnym krokiem badaczy będzie przeprowadzenie analizy uszkodzeń przedmiotów będących ówczesnymi innowacjami technologicznymi oraz analizy dynamiki społecznej w odniesieniu do starożytnych artefaktów metalowych będących swojego rodzaju „archiwum” metod produkcji i wykorzystania. To może wymagać zastosowania dodatkowych technik, takich jak metalografia czy dyfrakcja neutronowa.
Słowa kluczowe
TEMPI, wyroby metalowe, epoka miedzi, neolityczny, chronologia, metalurgia, klasyfikacja, wczesne wyroby metalowe w prehistorycznych Włoszech
