Europejskie systemy opieki społecznej powinny lepiej odpowiadać potrzebom użytkowników narażonych na ryzyko - stwierdzono w podsumowaniu projektu
W ostatnich latach systemy opieki społecznej w Europie stawały się coraz bardziej obciążone pod wpływem takich czynników, jak globalizacja, starzenie się ludności, rosnące koszty i zmiany w życiu rodzinnym. Dotychczasowe badania zwróciły uwagę na reformy, które są niezbędne w celu zareagowania na nowe rodzaje ryzyka społecznego; nie bardzo natomiast wiadomo, w jaki sposób wdrożyć je w Europie w ramach różnych systemów krajowych. Aby wypełnić tę lukę, Komisja Europejska zapewniła finansowanie projektu zatytułowanego "Reforma opieki społecznej i zarządzanie zmianami społecznymi" (WRAMSOC) - inicjatywy podejmowanej w ramach kluczowego działania "Udoskonalanie podstaw wiedzy społeczno-ekonomicznej" piątego programu ramowego (5. PR). Projekt miał na celu dokładne zbadanie czynników, które mają wpływ na politykę dotyczącą opieki społecznej w różnych krajach europejskich, w celu zapoznania się z obecnie wprowadzanymi reformami i zidentyfikowania metod wspierania reform, które nadadzą systemom opieki społecznej wymiar europejski. Prace projektowe zostały niedawno zakończone opublikowaniem końcowego sprawozdania. Partnerzy WRAMSOC dokonali przeglądu obserwowanego ostatnio rozwoju polityki w siedmiu krajach - Finlandii, Szwecji, Francji, Niemiec, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii - jak i na poziomie UE, za pomocą ponad 250 wywiadów z osobami odpowiedzialnymi za tworzenie polityki i innymi zainteresowanymi stronami. W obecnym okresie postindustrialnym, obok tradycyjnych potrzeb społecznych, którymi pierwotnie zajmowały się systemy opieki społecznej, takich jak emerytury, bezrobocie lub niepełnosprawność, pojawiają się nowe rodzaje ryzyka społecznego. Te rodzaje ryzyka - jak dowodzi się w sprawozdaniu - dzielą się na trzy główne kategorie: równoważenie obowiązków zawodowych i rodzinnych, takich jak opieka nad dzieckiem, brak niezbędnych umiejętności do uzyskania odpowiednio opłacanej i pewnej pracy oraz utrata dostępu do zadowalającej ochrony socjalnej z powodu restrukturyzacji systemu opieki społecznej, takich jak np. reforma emerytalna. Oprócz stwierdzenia nowych potrzeb w zakresie opieki społecznej, partnerzy WRAMSOC porównują koszty z nimi związane z kosztami bardziej tradycyjnego ryzyka. Podczas gdy koszty pierwotnych systemów opieki zdrowotnej były często postrzegane jako obciążenie dla gospodarki, rodzaje ryzyka pojawiające się obecnie dają osobom odpowiedzialnym za tworzenie polityki możliwość zapewniania nowym grupom ludności płatnego zatrudnienia, podnosząc w ten sposób konkurencyjność i tworząc coś, co w sprawozdaniu określane jest jako "koło sukcesu". Jeśli chodzi o europejską rzeczywistość, podczas realizacji projektu stwierdzono, iż kraje skandynawskie jako pierwsze przyjęły do wiadomości pojawienie się nowych rodzajów ryzyka społecznego i opracowały politykę, która się do nich odnosiła. - W krajach korporatystycznych, których systemy opieki społecznej stanowią większość w Europie, reakcja na pojawienie nowego ryzyka wytycza nowe kierunki opieki społecznej, ale reformy nie są obecnie zakończone, więc skala zmian jest sprawą niepewną - stwierdzono w sprawozdaniu. W krajach śródziemnomorskich natomiast, rozwój polityki w zakresie nowych rodzajów ryzyka społecznego zdaje się być obecnie ograniczony, ale jest to po części spowodowane zachowaniem silnych układów rodzinnych, które zapewniają nieformalną opiekę nad dzieckiem i łagodzą skutki wysokiego bezrobocia wśród młodzieży. Partnerzy stwierdzili, że podczas gdy tradycyjne rodzaje ryzyka społecznego oddziaływają na interesy dużej grup ludności, nowsze rodzaje ryzyka często mają bezpośredni wpływ na mniejszości. A jednak polityka w zakresie nowych rodzajów ryzyka jest tworzona przez "koalicje modernizacji" złożone z polityków i partnerów społecznych, szczególnie grupy pracodawców. - Skoro w reformy są głęboko zaangażowane podmioty inne niż bezpośrednio ponoszący nowe ryzyko, wyniki z reguły muszą w większym stopniu odzwierciedlać interesy tych podmiotów niż w przypadku dotychczas istniejących rodzajów ryzyka społecznego - podsumowali partnerzy. Choć polityczna odpowiedzialność za reformę opieki społecznej leży niemal całkowicie w gestii Państw Członkowskich, w sprawozdaniu zidentyfikowano możliwości działania na poziomie europejskim. - UE ma poważne szanse na zaangażowanie się w nową politykę, szczególnie w odniesieniu do zmian na rynkach pracy i dostępu kobiet do płatnej pracy i ich pozycji w tym zakresie, ponieważ działalność na poziomie krajowym jest nie tak dobrze rozwinięta, a krajowi decydenci nie zdołali umocnić się na swoich pozycjach. Według opinii zaprezentowanych w sprawozdaniu, UE powinna tego dokonać za pośrednictwem otwartej metody koordynacji (OMC). Choć zespół miał trudności z oceną skuteczności i wpływu metody OMC w zakresie polityki społecznej, stwierdził jednak, że zapewnia ona osobom odpowiedzialnym za tworzenie polityki krajowej wartościowe zasoby oraz pomaga w forsowaniu kwestii w ramach politycznego programu, dlatego też powinna być realizowana i rozszerzana. Tym niemniej, zaleca się, aby UE zbadała, dlaczego osoby odpowiedzialne za tworzenie polityki krajowej nie przykładają większej wagi do metody OMC. Inne zalecenia wypływające ze sprawozdania końcowego WRAMSOC odnoszą się bezpośrednio do wniosków z przeglądu polityki w ramach projektu. Osoby najbardziej narażone na ryzyko związane z pojawiającymi się nowymi problemami opieki społecznej powinni być bardziej bezpośrednio włączone w dialog polityczny - argumentują autorzy sprawozdania - tak, aby ich problemy były rozważane wspólnie z kwestiami podnoszonymi przez pracodawców, przedsiębiorstwa i związki zawodowe. Na koniec, partnerzy WRAMSOC zachęcają UE szczególnie do rozważenia możliwości udzielania pracownikom pełnoetatowym opiekującym się starszymi krewnymi tych samych praw do płatnych zwolnień, jakie przyznawane są rodzicom.
Kraje
Szwajcaria, Niemcy, Hiszpania, Finlandia, Francja, Szwecja, Zjednoczone Królestwo