Odzyskiwanie odpadów dla zysku w UE
Ograniczona podaż wielu cennych metali wykorzystywanych w Unii Europejskiej budzi obawy co do ich przyszłej dostępności. Przewiduje się, że powszechnie wykorzystywane surowce, takie jak miedź, skończą się w ciągu kilku dziesięcioleci, jest więc istotne, żeby zagwarantować dostęp do tego krytycznego surowca poprzez recykling. „Odzyskiwanie i recykling metali z zużytych produktów to ważne strategie w zrównoważonej gospodarce, prowadzące do zagwarantowania długoterminowej podaży tych surowców”, mówi Fabrizio Passarini, kierownik projektu QUMEC (Quantifying urban mines in Europe and related implications for the metal-energy-climate change nexus). Inicjatywa QUMEC, realizowana w ramach programu Maria Skłodowska-Curie, za cel postawiła sobie określenie ilości surowców mineralnych w „miejskich kopalniach” oraz oszacowanie nakładów potrzebnych do ich odzyskania. Badacze analizowali historyczne dane dotyczące popytu oraz metabolizmu społeczno-ekonomicznego krajów Unii Europejskiej, żeby ustalić, jak skutecznie wykorzystywać takie surowce wtórne. Głównym obszarem zainteresowania w projekcie QUMEC było zastosowanie dotąd niewykorzystanych i potencjalnych ulepszeń prowadzących do skuteczniejszego recyklingu. „Obecna skuteczność odzyskiwania metali z zużytych produktów jest bardzo niska ze względu na straty metalu podczas jego pierwszego i powtórnego przerabiania”, mówi Passarini. Zespół przyjrzał się wielkości istniejących „miejskich kopalni” wybranych kluczowych metali. Rozważał też przyszłe szanse i przeszkody w recyklingu, a także dostępne opcje w zakresie ograniczania emisji dwutlenku węgla. Zespół oszacował ilość odpadów i złomu produkowanych w zakładach utylizacji zużytych produktów, jako że takie dane nie były dostępne. Badacze zastosowali analizę przepływu materiałów (ang. material flow analysis, MFA) do śledzenia fizycznych przepływów zapasów metali w całym znanym cyklu życia danego surowca. Następnie wykorzystali tę analizę do opracowania długoterminowych strategii dotyczących skutecznego odzyskiwania surowców wtórnych z odpadów i złomu. Zespół zastosował MFA do każdego badanego metalu i rozszerzył ją na jak największą liczbę lat dla każdego metalu. „W przypadku miedzi nasza analiza objęła ostatnie 60 lat”, mówi Passarini. „W przypadku metali ziem rzadkich pod uwagę braliśmy dwa ostatnie dziesięciolecia, jako że przed latami 90. ubiegłego wieku ich rola we współczesnej technologii była ograniczona do kilku niszowych zastosowań”. Żeby zbadać spełnienie kryteriów zrównoważonego rozwoju środowiska, badacze zastosowali ocenę cyklu życia (ang. life cycle assessment, LCA) i zestawili pozyskane w ten sposób informacje z danymi pochodzącymi z MFA. Połączone analizy pomogły ocenić potencjał do generowania oszczędności energii oraz zmniejszania emisji gazów cieplarnianych. Efektem prac w projekcie QUMEC było stworzenie modelu z wykorzystaniem wszystkich danych. Badacze poruszyli takie kwestie jak: „Ile surowców wydobyto z ziemi? Ile odzyskano z rud i złóż minerałów? Ile trafiło do dalszego przetwarzania i weszło w skład nowych produktów?” Badacze określili także przemysły generujące największe ilości odpadów i złomu. W kilku przypadkach ilości te były większe niż złoża naturalne znajdujące się w niektórych miejscach w Europie. „Prowadzenie działań na rzecz zagwarantowania zrównoważonego dostępu do kluczowych surowców poprzez dążenie do skutecznego recyklingu może przynieść wyraźne korzyści środowisku naturalnemu. Ma też znaczny potencjał do generowania oszczędności energii oraz zmniejszania emisji gazów cieplarnianych”, mówi Passarini. „Uzyskane przez nas wyniki dostarczyły dowodów naukowych, które wspierają politykę w zakresie łagodzenia zmian klimatu, promując recykling surowców na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym”. Zespół badawczy przewiduje, że dla niektórych metali cykl wydobycia i odzyskiwania mógłby się potencjalnie odbywać wyłącznie w obrębie Unii Europejskiej.
Słowa kluczowe
QUMEC, recykling, metale, energia, analiza przepływu materiałów (MFA), miejska kopalnia, ocena cyklu życia (LCA), miedź, metale ziem rzadkich, ind