Nowa naukowa metoda oceny ryzyka stwarzanego przez substancje genotoksyczne i rakotworcze obecne w zywnosci
W opinii opublikowanej w dniu 3 listopada, Komitet Naukowy Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) proponuje przyjęcie w Europie zharmonizowanej i przejrzystej naukowej metody oceny ryzyka stwarzanego przez substancje mające zarówno właściwości genotoksyczne, jak i rakotwórcze. Substancje genotoksyczne i rakotwórcze mogą bezpośrednio oddziaływać na materiał genetyczny (DNA) znajdujący się w komórkach organizmu i wywoływać raka. Uważa się, że każde narażenie na oddziaływanie tych substancji jest niepożądane, bowiem istnieje ryzyko związane nawet z ich niewielkimi ilościami, zwłaszcza jeśli są one przyjmowane regularnie. Opinia ta dotyczy narażania na oddziaływanie czynników występujących w żywności. Jednym z najtrudniejszych zagadnień w dziedzinie bezpieczeństwa żywności jest formułowanie wskazówek dotyczących potencjalnego ryzyka stwarzanego przez te substancje dla ludzkiego zdrowia. Ponieważ w międzynarodowych kołach naukowych brak jest obecnie porozumienia w kwestii najlepszej metody oceny tego rodzaju ryzyka, a na całym świecie wykorzystuje się różne metody, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wystosował prośbę do Komitetu Naukowego o zaproponowanie zharmonizowanego podejścia dla UE. W wielu krajach, zwłaszcza na terytorium Unii Europejskiej, obowiązuje obecnie zasada ograniczania ryzyka związanego z narażeniem na oddziaływanie takich substancji do "jak najniższego rozsądnego poziomu", zwana zasadą ALARA. Jednakże, tego rodzaju wskazówki nie dają osobom zarządzającym ryzykiem podstawy do określania priorytetów działań ani w odniesieniu do pilności ich przeprowadzenia, ani do zakresu niezbędnych środków. Kilka obecnie stosowanych metod oceny ryzyka stwarzanego przez te substancje uwzględnia fakt, że niektóre czynniki rakotwórcze mogą bardziej niż inne pobudzać powstawanie nowotworów przy określonej dawce (stężeniu). Informacje o stężeniu pochodzą najczęściej z badań laboratoryjnych na gryzoniach, ponieważ rzadko dostępne są dane dotyczące ludzi. W trakcie badań, zwierzęta są narażone na wysokie dawki danych substancji przez większą część życia, tak aby można było zidentyfikować wszelkie możliwe do wykrycia i znaczące statycznie przypadki występowania raka. Aby sformułować wskazówki dotyczące potencjalnych konsekwencji u ludzi, wyniki badań na zwierzętach należy dokonać interpretacji wyników w kontekście poziomów narażenia ludzi na oddziaływanie takich czynników, które zwykle są znacznie niższe niż dawki stosowane w badaniach laboratoryjnych. Opracowano więc całą gamę modeli służących do przekształcania wyników badań na zwierzętach na dane odpowiadające poziomowi narażenia obserwowanego u ludzi. Taka metoda nie jest jednak wiarygodna, ponieważ dane zmieniają się wraz ze zmianą modelu. Komitet Naukowy zaleca zatem zastosować inną metodę, zwaną metodą wyznaczania granicy narażenia (MOE). Metoda wykorzystuje punkt odniesienia, często pochodzący z badań nad zwierzętami i odpowiadający dawce, która u zwierząt wywołuje niewielkie, ale mierzalne reakcje. Punkt odniesienia jest często porównywany z różnymi danymi szacunkowymi dotyczącymi przyjmowania substancji wraz z pożywieniem u ludzi, z uwzględnieniem różnic w modelach konsumpcji. Metoda wyznaczania granicy narażenia może być stosowana w przypadkach gdy w pożywieniu występują substancje, które są zarówno genotoksyczne, jak i rakotwórcze, bez względu na ich pochodzenie, i istnieje potrzeba sformułowania wytycznych związanych z potencjalnym ryzykiem dla osób, które są, bądź były, narażone na oddziaływanie takich substancji. W odniesieniu do wyselekcjonowania szacunkowych danych co do przyjmowanych dawek u ludzi, Komitet Naukowy zaleca, aby zapewnić różne scenariusze narażenia (dla całej ludności i jej określonych grup), w zależności od rozważanych substancji i ich zawartości w diecie. Ponadto, Komitet Naukowy jest zdania, że substancje, które są jednocześnie genotoksyczne i rakotwórcze nie powinny być dopuszczane do stosowania jako dodatek do żywności ani używane na wcześniejszych etapach w łańcuchu pokarmowym, jeśli wiąże się to z występowaniem w pożywieniu pozostałości genotoksycznych i rakotwórczych.