Projekt wlaczenia narodowych bibliotek nowych Panstw Czlonkowskich w prace badawcze UE
Autorzy raportu opracowanego w ramach finansowanego przez UE projektu Tel-Me-Mor ostrzegają, że włączenie się narodowych bibliotek dziesięciu nowych Państw Członkowskich w europejską działalność badawczą jest trudne lub niemożliwe, i że jedynie w czterech przypadkach na dziesięć biblioteki te są w posiadaniu znaczących ucyfrowionych zbiorów bibliotecznych. Unia Europejska wysoko ceni zachowanie dziedzictwa kulturowego i zwraca szczególną uwagę na ułatwienie dostępu do tego rodzaju zasobów dzięki zwiększonej digitalizacji i wykorzystaniu technologii informacyjnych. Skutecznym sposobem tworzenia wspólnej "sieci dziedzictwa europejskiego" jest zachęcenie krajowych instytucji dziedzictwa kulturowego do współdziałania w ramach europejskich programów badawczych, takich jak inicjatywa "dostęp do zasobów kulturowych i naukowych oraz ich zachowanie" w ramach programu "technologie społeczeństwa informacyjnego" (IST). Jednakże po przeprowadzeniu badania dotyczącego bibliotek narodowych w nowych Państwach Członkowskich UE, w raporcie partnerów projektu Tel-Me-Mor wymieniono szereg kwestii o charakterze intelektualnym, finansowym i organizacyjnym, które sprawiają, że dla wielu bibliotek aktywne włączenie się w programy badań i rozwoju (B+R) jest zadaniem trudnym lub wręcz niemożliwym. Wśród innych barier wymieniono brak doświadczenia w zarządzaniu treściami cyfrowymi, wielkość zbiorów cyfrowych, niestosowanie standardów międzynarodowych i nieodpowiednią infrastrukturę techniczną. Jak mówią partnerzy projektu Tel-Me-Mor: - Z badania wynika, że aby uczestniczyć w realizacji wizji wspólnego dziedzictwa europejskiego, biblioteki powinny znaleźć dla siebie bardziej znaczącą rolę w krajowych programach B+R; konieczne jest także ucyfrowienie większej ilości zasobów i znalezienie nowych modeli finansowania oraz wprowadzenie bardziej efektywnych systemów zarządzania badaniami naukowymi. Chociaż istnieje wiele problemów, które należy rozwiązać, z raportu wynika jasno, że w każdym kraju sytuacja jest inna. "Możliwości tych bibliotek są różne. Biblioteki w Czechach, Estonii, na Węgrzech i w Słowenii są zaangażowane w większą liczbę europejskich projektów B+R, a także zbudowały znaczącą infrastrukturę w postaci urządzeń umożliwiających ucyfrowienie i analizę sieci, systemów pamięci masowej oraz punktów dostępu do wyszukiwania i pozyskiwania danych", czytamy w raporcie. Autorzy dokumentu szczegółowo omówili stan rzeczy istniejący aktualnie w bibliotekach narodowych, z perspektywy badań naukowych i zdolności do uczestniczenia w badaniach naukowych UE, a następnie sformułowali szereg wniosków skierowanych do osób odpowiedzialnych za tworzenie polityki na poziomie unijnym i krajowym, specjalistów w dziedzinie bibliotekarstwa oraz partnerów sieci badawczych UE zajmujących się dziedzictwem kulturowym. Jakkolwiek biblioteki narodowe w nowych Państwach Członkowskich w większości realizują główne cele polityki i badań w zakresie europejskiego dziedzictwa kulturowego, nadal konieczne jest niwelowanie pewnych różnic, szczególnie poprzez tworzenie masy krytycznej ucyfrowionych zasobów. Biblioteki powinny "pracować nad budowaniem dużych, trwałych repozytoriów [...] ucyfrowionego dziedzictwa kulturowego w oparciu o [...] standardy międzynarodowe", czytamy w raporcie. W wielu przypadkach, czytamy dalej, biblioteki narodowe nie mają odpowiednich mechanizmów i procedur oceny i monitorowania własnej działalności badawczej, i dlatego powinny tworzyć wewnętrzny system kontroli jakości i oceny wyników B+R w oparciu o odpowiednie standardy. Należy także aktualizować obecne modele finansowania, które już nie odzwierciedlają rozszerzonego zakresu zadań bibliotek narodowych, gdyż niewystarczające środki będą zagrożeniem dla ochrony i dostępności dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń. Istnieją oczywiste różnice w zdolności bibliotek narodowych nowych Państw Członkowskich do współpracy i rywalizacji z "weteranami" na poziomie UE, lecz tylko współdziałanie, tworzenie sieci i dzielenie się wiedzą może doprowadzić do likwidacji tych różnic. Dlatego autorzy raportu wzywają Komisję Europejską do promowania inicjatyw B+R, które sprzyjają udziałowi partnerów z nowych Państw Członkowskich i apelują do rządów w tych krajach, z których wiele tworzy obecnie krajowe polityki w dziedzinie dziedzictwa kulturowego, aby uwzględniały potrzebę integracji europejskiej. Raport i wnioski zostały przyjęte z zadowoleniem przez członków Konferencji Dyrektorów Europejskich Bibliotek Narodowych (CENL), według których należałoby rozszerzyć zakres badania na wszystkie 45 bibliotek członkowskich tej organizacji. Innym celem projektu Tel-Me-Mor jest wspieranie dziesięciu bibliotek narodowych nowych Państw Członkowskich w ich dążeniu do uzyskania pełnego członkostwa w Bibliotece Europejskiej, tworzonej z inicjatywy CENL. Poza bibliotekami narodowymi z nowych Państw Członkowskich, innymi partnerami projektu Tel-Me-Mor są narodowe biblioteki Niemiec, Holandii i Szwajcarii, British Library, CENL oraz Eremo we Włoszech, firma wyspecjalizowana w zarządzaniu projektami w sektorze dziedzictwa kulturowego.
Kraje
Szwajcaria, Cypr, Czechy, Niemcy, Estonia, Węgry, Włochy, Litwa, Łotwa, Malta, Niderlandy, Polska, Słowenia, Słowacja, Zjednoczone Królestwo