Natura, kultura i sprawowanie rządów: związki pomiędzy Chinami a Europą
Debata na temat związków pomiędzy chińską a europejską sztuką krajobrazu trwa od lat. Od XVIII wieku podstawą sporów było pytanie, czy projekty ogrodów angielskich lub europejskich były inspirowane ogrodami chińskimi. We wcześniejszych debatach często poruszano tylko kwestię estetyczną i nie brano pod uwagę szerszego kontekstu społecznego i politycznego. Właśnie taki szerszy kontekst jest przedmiotem badań projektu Nature Entangled, finansowanego przez UE za pośrednictwem stypendium w ramach programu „Maria Skłodowska-Curie”. Główny badacz dr Yue Zhuang wyjaśnia: „Wprawdzie ostatnie badania uwzględniają szerszy kontekst, ale często koncentrują się na zmianie w postrzeganiu Chin: od ich idealizowania w okresie wczesnego oświecenia do szkalowania pod koniec XVIII i XIX wieku. Przedstawiają stopniowe osłabianie chińskiej państwowości przy jednoczesnym kształtowaniu się mocarstw europejskich. Innymi słowy, Chiny traktowane są jako kraj gorszy, inny”. Wyniki projektu Nature Entangled wskazują, że przez dłuższy czas w Europie (od XVI do końca XVIII wieku) Chiny były wzorem dla wielu Europejczyków ze względu na ich rolnictwo i gospodarkę opartą na handlu; oświeconą i umiarkowaną monarchię oraz powściągliwych obywateli. Przez taki sam pryzmat patrzono również na sztukę projektowania krajobrazów i ogrodów. Wartości stojące u podstawy projektowania chińskich krajobrazów, takie jak umiarkowanie zgodne z myślą konfucjańską, zostały wykorzystane przez brytyjskich konserwatywnych liberałów w ich wizji krajobrazu naśladującego naturę. Dążyli oni do osiągnięcia tego ideału jako środka wyrażania moralnego, psychofizycznego i ekologicznego porządku, który reprezentował kształtujące się w XVII i XVIII wieku wartości nowoczesności i jednocześnie im zaprzeczał. Łącząc ideę „ogrodów naśladujących naturę” z dyskursami moralnego zarządzania, filozofii i fizjologii, a także urbanistyką krajobrazu, w projekcie Nature Entangled dr Zhuang zajmuje się oceną interakcji pomiędzy Chinami i Europą jako dwoma równorzędnymi partnerami, wolnymi od obciążeń orientalizmu i progresywizmu. „Traktujemy ten temat jako »splątanie«, czyli wpływ wymiany kulturalnej na kolejne połączone ze sobą narracje, negocjacje i reinterpretacje wzajemnych wyobrażeń pomiędzy kulturą europejską a chińską”, mówi dr Zhuang, starszy wykładowca języka chińskiego na Wydziale Języków Nowożytnych Uniwersytetu w Exeter. Jak tłumaczy dr Zhuang, to badanie pokazuje, że kultywowanie swoich wartości i zachowanie swojego dziedzictwa kulturowego jest tak samo ważne jak rozwój technologiczny. W szczególności pojęcie „natura” nie powinno być rozumiane w nowoczesnym, zachodnim sensie jako osobny „świat naturalny”, który można podbić i „ulepszyć” dzięki technologii. „Powinno się raczej postrzegać naturę przez pryzmat konfucjańskiej koncepcji natury, czyli procesu życia i regeneracji, w którym ludzkość jest świadoma swojej odpowiedzialności za wspieranie i podtrzymywanie tego procesu”. Mimo że projekt Nature Entangled to głównie badanie historyczne, w skład metodologii zastosowanej do badania współczesnych dyskursów, np. idei „eko-miast”, wchodziły prace w terenie, analiza wizualna, studia kulturowe oraz wywiady in situ. „Wizja, według której architektura krajobrazu naśladująca naturę może doskonalić lub kształtować ludzkie emocje w kierunku równowagi lub wstrzemięźliwości, ma obecnie ogromne znaczenie. Wczesna nowożytna wizja szczęścia opierała się na dobrostanie jednostki (etyka, zdrowie) i społeczeństwa (sprawowanie rządów). Badanie związków pomiędzy Chinami i Europą w kontekście wczesnej globalizacji ma duże znaczenie dla zrozumienia współczesnych problemów”.
