Ponowna ocena wartości europejskich oferuje nowe spojrzenie na pojęcie jedności
Gdy wizje rozmijają się z oczekiwaniami, spada chęć angażowania się w istniejące procedury i uczestniczenia we wspólnym podejmowaniu decyzji. W kontekście unijnym zjawisko to obserwujemy w dziedzinie polityki migracyjnej i uchodźczej. „Niektóre państwa członkowskie i podmioty polityczne oczekują, że UE poprze ich decyzję o nieprzyjmowaniu uchodźców”, zauważa Andreas Niederberger z Uniwersytetu Duisburg-Essen w Niemczech, koordynator projektu NoVaMigra. „Inne z kolei chcą, by UE egzekwowała międzynarodowe lub europejskie prawa, które zobowiązują ich do przyjmowania i ochrony uchodźców”. Rodzący się spór, jak wyjaśnia Niederberger, nie dotyczy tylko różnic w chęci zapewnienia ochrony uchodźcom, a raczej sprzecznych koncepcji dotyczących legitymizacji. „W tym zagrażającym jedności sporze chodzi o sprzeczne poglądy na temat tego, czym jest i czym powinna być UE”, dodaje.
Ponowne spojrzenie na wartości europejskie
Zespół projektu NoVaMigra postanowił ustalić, czy napływ ponad miliona uchodźców od 2015 roku naruszył europejską jednomyślność, a jeśli tak, to jak wpłynie to na przyszłość UE. W tym celu twórcy zaprosili do udziału filozofów, którzy pomogli im w zrozumieniu kluczowych definicji związanych z debatą na temat europejskich wartości. Następnie zespół zbadał te najważniejsze wartości w odniesieniu do migracji i sprawdził, czy w ostatnich latach zaszły jakieś zmiany. „Ustaliliśmy, że ostatnie doświadczenia z napływem uchodźców do Europy nie doprowadziły do zmiany wartości”, mówi. „Tak zwany kryzys uchodźczy ujawnił różnice w rozumieniu wartości, które istniały już wcześniej, ale które nie miały tak dużego wpływu na inne kwestie, jak w przypadku kwestii uchodźców”. To, jak dodaje Niederberger, przejawia się dziś w braku jednolitej definicji solidarności. Dla jednych solidarność oznacza ogólne niesienie humanitarnego wsparcia, podczas gdy dla innych to wzajemna pomoc w dążeniu do celów. „Narzuca to kolejny ważny wniosek, a mianowicie, że nie możemy dalej zakładać, że w UE istnieje wspólny system wartości”, zauważa Niederberger. „Dyskusja na temat wartości niechybnie uwidoczni, a może nawet pogłębi podziały w Europie”.
Budowanie nowego dialogu
Najważniejsze zalecenie zespołu projektu NoVaMigra zwraca uwagę na konieczność zwiększenia szczegółowości dialogu na temat europejskich wartości. „Jeśli celem dialogu jest osiągnięcie porozumienia w sprawie podstawowych zobowiązań UE, o wiele bardziej skutecznym podejściem byłoby skupienie się na podstawowych prawach, takich jak ochrona godności ludzkiej i gwarantowanie praw człowieka wszystkim ludziom na świecie”, wyjaśnia Niederberger. Ponadto chcąc umożliwić dialog na temat wymagań stawianych uchodźcom przechodzącym przez proces integracji społecznej, należy udostępnić im materiały i szkolenia, które podkreślają rolę, jaką wartości odgrywają w procesach integracji i wzajemnego wsparcia. Twórcy projektu zalecają także intensyfikację działań społeczeństwa obywatelskiego i gmin w zakresie przyjmowania i integracji uchodźców. Niederberger podkreśla, że „kryzys uchodźczy” wywołał niespotykany wcześniej entuzjazm wśród społeczeństwa obywatelskiego. „Nie możemy odwoływać się do domniemanego wspólnego systemu wartości, który w rzeczywistości nie istnieje”, mówi Niederberger. „Chcąc odbudować europejską jedność, musimy skupić się na najważniejszych kwestiach”. W praktyce oznacza to wypracowanie węższego, ale bardziej zrównoważonego i integracyjnego fundamentu UE, który jednocześnie wspiera jej kosmopolityczny charakter. „Mamy nadzieję, że w perspektywie długoterminowej NoVaMigra przyczyni się do trwałej zmiany w debacie na temat domniemanych europejskich wartości”, podsumowuje Niederberger. „To w końcu Europejczycy najbardziej odczują korzyści płynące z praworządnej i dobrze funkcjonującej UE”.
Słowa kluczowe
NoVaMigra, uchodźca, migracja, wartości, solidarność, humanitarny, obywatelski
