Dwa oblicza prawdy – nauka i religia w średniowieczu Finansowane ze środków UE badania naukowe pozwoliły zgłębić historię nauki i religii, ze szczególnym uwzględnieniem średniowiecznego konfliktu na linii wiara-rozum. Scholastycy tamtych czasów znaleźli sposoby na to, by się chronić, a jednocześnie nadal poszerzać horyzonty nauki, w granicach wyznaczanych przez ówczesną społeczność chrześcijańską. Społeczeństwo © Everett – Art, Shutterstock Projekt BoundSci poświęcony był kwestii zderzenia między filozofią przyrody (tj. nauką) a religią, do którego doszło w okresie rewolucji naukowej w średniowieczu. Badania te zostały wsparte w ramach programu „Maria Skłodowska-Curie”. „Scholastycy regularnie odnosili się do kwestii wieczności świata i jej konfliktu z teorią Stworzenia”, zauważa stypendystka projektu MSC, dr Ann Giletti. Europejskie społeczeństwo w tamtych czasach miało silnie zaszczepione poglądy religijne, co sprawiało, że ta teoria filozoficzna stała w opozycji do chrześcijaństwa. Z tego powodu łacińscy scholastycy mieli trudność z przyjęciem filozofii przyrody, gdyż oznaczało to spowinowacenie z ideami nieakceptowanymi przez religię chrześcijańską. Broniąc prawa do poszukiwań naukowych Projekt miał dwa cele. Pierwszym było zrozumienie, dlaczego średniowieczni scholastycy uniwersyteccy uznawali niektóre kontrowersyjne teorie za „herezje”, choć nimi nie były. Drugim było wyjaśnienie, dlaczego niektórzy z tych twórców przyjmowali taką postawę, gdy w istocie nie byli przeciwni takim ideom. „Projekt BoundSci ocenił wiele średniowiecznych tekstów, aby sprawdzić w jaki sposób specjaliści akademiccy tamtych czasów podchodzili do kontrowersji i jakie strategie stosowali, by przyjmować bądź odrzucać nowe idee naukowe”, donosi dr Giletti i wskazuje następujący przykład: „Mierząc się z teorią mówiącą, że świat jest odwieczny i odrzucającą akt Stworzenia podawany przez Biblię, scholastycy, tacy jak Tomasz z Akwinu, Egidiusz Rzymianin i Boecjusz z Dacji, stwierdzili, że utrzymywanie, iż świat faktycznie jest wieczny, jest »herezją«”. Niemniej jednak uznawali oni, że jest to teoretycznie możliwe. Przyjmując taką postawę, mogli w pełni zgłębiać ten problem, a jednocześnie pozostać wiernymi swojej tożsamości naukowej i chrześcijańskiej. „Podwójna prawda” Projekt wykorzystał innowacyjne podejście naukowe skupiając się na wytyczeniu granicy między nauką i herezją. „Metodologia projektu BoundSci wymagała wysłuchania opinii protagonistów kontrowersji w kontekście prowadzonych przez nich dyskusji i ich najbardziej bezwzględnych prac w tej tematyce”, ujawnia badaczka. Ich radykalne wypowiedzi odnośnie herezji pozwoliły w rzeczywistości rzucić więcej światła na to, w jaki sposób wykorzystywali swoje dzieła, aby prezentować ryzykowne opinie i konfliktowe stanowiska. Jeden z nieoczekiwanych wyników projektu dotyczy fenomenu podwójnej prawdy – „sytuacji, w której wyznaje się dwie wzajemnie sprzeczne idee, jedną według nauki bądź filozofii, a drugą według religii”, wyjaśnia dr Giletti. Choć współcześni uczeni stwierdzili, że średniowieczni badacze nie byli orędownikami tego poglądu, badania przeprowadzone w projekcie pozwoliły ustalić, że niektórzy scholastycy byli winni przyjmowania tej skandalicznej postawy. Społeczności akademickie Jest to projekt interdyscyplinarny i z tego względu ma wpływ na takie dziedziny, jak historia filozofii, nauka i teologia. „W szerszym ujęciu”, stwierdza dr Giletti, „projekt BoundSci pozwala na nowo odkryć, w jaki sposób społeczności naukowe funkcjonują w ramach swoich społeczeństw i poglądów kulturowych, co w dzisiejszych czasach jest kwestią niezwykle ważną”. Odkrycia płynące z badań projektu zostały rozpowszechnione w postaci trzech artykułów, sześciu prac prezentowanych na konferencjach i seminariach oraz sześciu działań angażujących społeczeństwo. Projekt BoundSci zaowocował także organizacją międzynarodowej konferencji „Forbidden Ideas” („Zakazane idee”), która miała miejsce na Uniwersytecie Oxfordzkim w kwietniu 2018 r. Więcej informacji o projekcie można znaleźć w pracach własnych badaczki na blogu BoundSci. Słowa kluczowe BoundSci, nauka, religia, średniowiecze, średniowieczny, scholastycy łacińscy, poszukiwania naukowe, filozofia przyrody, podwójna prawda
