Raport zwraca uwagę na korzyści ze sprawozdawczości dotyczącej kapitału intelektualnego w MŚP
Sprawozdawczość dotycząca kapitału intelektualnego w raportach rocznych może pomóc w zdobywaniu inwestycji finansowych przez małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), które intensywnie wykorzystują badania naukowe, i powinna stać się integralną częścią sprawozdawczości spółek - taką opinię wyrażono w raporcie grupy ekspertów wysokiego szczebla Komisji Europejskiej. Raport zatytułowany "Reporting intellectual capital to augment research, development and innovation in SMEs (RICARDIS)" ("Sprawozdawczość dotycząca kapitału intelektualnego na rzecz intensyfikacji badań, rozwoju i innowacyjności w MŚP") jest wynikiem prac grupy ekspertów, powołanej przez Komisję w celu zdefiniowania kapitału intelektualnego i przyczyn, dla których jest on ważny w MŚP intensywnie wykorzystujących badania naukowe. Autorzy raportu formułują też zalecenia dotyczące pomocy, jaką Komisja może udzielić państwom członkowskim w opracowywaniu wytycznych i stymulowaniu raportowania takich informacji w MŚP. Autorzy raportu definiują kapitał intelektualny jako "połączenie ludzkich, organizacyjnych i relacyjnych zasobów i działań. Obejmuje on wiedzę, umiejętności, doświadczenie i zdolności pracowników, działania badawczo-rozwojowe (B+R), porządek organizacyjny, procedury, systemy, bazy danych i prawa własności intelektualnej, jak również wszystkie zasoby dotyczące relacji zewnętrznych, jak klienci, dostawcy i partnerzy B+R." Definicja ta jest szczególnie istotna dla MŚP intensywnie wykorzystujących badania naukowe, których działalność może nie tylko obejmować B+R, ale angażować wiele innych rodzajów kapitału intelektualnego. Jednakże dokonując ocen na potrzeby finansowania, MŚP często nie wyszczególniają tych niematerialnych zasobów i zdolności, które pobudzają tworzenie wartości. Zamiast tego skupiają się na informacjach zawartych wyłącznie w sprawozdaniach finansowych, nie uwzględniając innowacyjnych projektów czy metod zarządzania. Autorzy raportu przekonują, że ten brak zapewnienia pełnego obrazu wartości przedsiębiorstwa jest jedną z przyczyn, dla których MŚP mają trudności z uzyskiwaniem pożyczek lub kapitału z banków lub od inwestorów. Autorzy raportu zalecają włączenie sprawozdania na temat kapitału intelektualnego jako dodatku do bardziej tradycyjnych sprawozdań finansowych. Dokument ten miałby dwie funkcje. Po pierwsze, mógłby działać jako narzędzie wewnętrznej nawigacji pomagające w rozwoju i alokacji zasobów - definiowaniu strategii, nadawaniu priorytetowego znaczenia celom, monitorowaniu rozwoju wyników MŚP, i w ten sposób ułatwiać podejmowanie decyzji. Po drugie, sprawozdanie może poprawić komunikację MŚP z zainteresowanymi podmiotami i w efekcie przyciągać zasoby finansowe i ludzkie, a także rozwijać relacje. Korzyści te są zilustrowanie serią studiów przypadku, która towarzyszy raportowi. W trakcie jednej z analiz poproszono inwestorów o stworzenie prognoz przychodów i zysków pewnego MŚP i dokonanie rekomendacji dotyczącej udziałów w spółce. Inwestorów podzielono na dwie grupy: jedna otrzymała pełny raport roczny spółki, obejmujący sprawozdanie o kapitale intelektualnym, a drugiej grupie przedstawiono wersję raportu bez skwantyfikowanych informacji pozafinansowych. W wyniku analizy stwierdzono, że analitycy, którzy otrzymali pełny raport zaproponowali niższą prognozę niż ci, którzy otrzymali tylko wyniki finansowe. Natomiast analitycy, którzy dysponowali pełnym raportem byli dużo bardziej skłonni kupować, niż sprzedawać udziały. Stało się tak dlatego, że więcej informacji pozwoliło analitykom na nakreślenie pełniejszego obrazu, co dało im większe zaufanie do inwestowania, mimo niższych prognoz. Może to działać na korzyść spółki nie tylko pod względem inwestycji, ale też rekrutacji. Dodatkowo w MŚP panuje opinia, że osoby zarządzające funduszami i analitycy nie traktują poważnie informacji o kapitale intelektualnym. Tymczasem na spotkaniach z menedżerami funduszy i analitykami przedstawiciele MŚP przekonywali się, że zaczynają oni zadawać nowe pytania, często prosząc o informacje, które są już dostępne w sprawozdaniu na temat kapitału intelektualnego. Jednakże pomimo dowodów na korzystny wpływ sprawozdawczości na temat kapitału intelektualnego, spółki przyjmują ją powoli. Autorzy raportu sugerują, że może to być skutkiem braku wiedzy o tych korzyściach, a także braku wskazówek na temat tego, jak napisać sprawozdanie na temat kapitału intelektualnego. Choć pewne wytyczne są już dostępne, w raporcie przekonuje się, że są one zwykle osadzone w lokalnych warunkach i kulturze przedsiębiorstw i istnieją między nimi duże różnice pod względem terminologii i metodologii. Podobnie tylko kilka krajów w Europie dąży do tego, by tego rodzaju informacja stała się standardową częścią raportu rocznego spółek. W Niemczech standardy rachunkowości zalecają spółkom informowanie o kapitale intelektualnym w sprawozdaniu zarządu, choć nie jest to obowiązkowe. W Danii wymaga się, by spółki ujawniały informacje o swoim kapitale ludzkim, jeśli ma to znaczenie dla działalności gospodarczej, natomiast w Austrii sprawozdawczość na temat tego typu kapitału jest teraz obowiązkowa we wszystkich uczelniach wyższych. W raporcie wskazano przykład Australii i Japonii, gdzie rządy dążyły do opracowania ujednoliconego zestawu wytycznych i standardów sprawozdawczości dotyczącej kapitału intelektualnego. W Australii rząd powołał Towarzystwo Ekonomii Wiedzy, którego członkami są Australijski Instytut Aktuariuszy i Microsoft Australia. Pierwszym zadaniem towarzystwa było opracowanie głównych zasad dotyczących "rozszerzonego zarządzania wynikami", ukierunkowanych na zarządzanie kapitałem intelektualnym i jego raportowanie. W Japonii rząd zaproponował nowy model dobrowolnej sprawozdawczości dotyczącej aktywów intelektualnych. Decyzja o publikacji modelu japońskiego była motywowana nadzieją, że model ten "[...] będzie miał duży wpływ na światowy trend. Ponadto możliwe jest ustalenie faktycznego standardu." W świetle rozwoju wydarzeń w Japonii i Australii i w celu utrzymania przez Europę pozycji lidera w tej dziedzinie, autorzy raportu RICARDIS postulują, by w Europie podjęto niezwłoczne działania zmierzające do zwiększenia zastosowania sprawozdawczości na temat kapitału intelektualnego w MŚP i globalnej standaryzacji tego typu informacji. Zwracają się oni do Komisji Europejskiej, która według nich powinna objąć wiodącą rolę w opracowywaniu wspólnych wytycznych, których przyjęcie będzie możliwe przez państwa członkowskie w różnym tempie i na różnych szczeblach. Grupa ekspertów zaleca Komisji przeprowadzenie następujących działań politycznych zmierzających do lepszej identyfikacji, pomiaru i raportowania kapitału intelektualnego: - powołanie grupy zadaniowej ds. zastosowania w Europie, której celem byłoby nadzorowanie i ułatwianie rozwoju sprawozdawczości i zarządzania w dziedzinie kapitału intelektualnego w MŚP intensywnie wykorzystujących badania naukowe; grupa ta działałaby też jako platforma edukacyjna, - opracowanie praktycznego przewodnika po sprawozdawczości na temat kapitału intelektualnego dla MŚP intensywnie wykorzystujących badania, banków, inwestorów i infopośredników, - wykorzystanie sprawozdawczości na temat kapitału intelektualnego jako kryterium udzielania wsparcia publicznego, - zastosowanie sprawozdawczości na temat kapitału intelektualnego jako narzędzia dla agencji rządowych, - prowadzenie dalszych badań na temat dynamiki nowych modeli biznesowych i znaczenia kapitału intelektualnego, - powołanie międzynarodowej grupy sterującej ds. standaryzacji, aby ułatwić uzgodnienie znormalizowanych taksonomii, wskaźników i sprawozdań na temat kapitału intelektualnego w MŚP intensywnie wykorzystujących badania naukowe, a także pomóc w opracowaniu standardów, - zachęcanie banków do opracowania nowych form finansowania dla MŚP wykorzystujących badania.