Projekty ERA-NET spełniły swoje zadanie, ale zapotrzebowanie nadal istnieje - stwierdza grupa ekspertów
Według grupy ekspertów odpowiedzialnych za przegląd systemu ERA-NET, którego celem jest koordynacja krajowych programów badawczych, ta rozpoczęta przez Komisję Europejską w 2002 r. inicjatywa "spełniła swoje zadanie". Nadal jednak istnieje zapotrzebowanie na projekty ERA-NET. W swoim raporcie eksperci wyraźnie zalecają kontynuację projektów ERA-NET, proponując jednocześnie sposoby ulepszenia ich struktury. Pod koniec szóstego programu ramowego (6. PR) w ramach ERA-NET zrealizowano prawie 70 projektów. Każda sieć zapewnia wymianę informacji i dobrych praktyk dotyczących realizowanych programów i działań, umożliwia określenie i analizę zagadnień strategicznych, zaplanowanie i opracowanie wspólnych działań oraz wdrożenie działań międzynarodowych, takich jak wspólne zaproszenia do składania wniosków i wspólne programy. W inicjatywie ERA-NET uczestniczy około 38 krajów, a od uruchomienia 7. PR liczba ta prawdopodobnie się zwiększy. Do tej pory system oparty był na podejściu oddolnym, pozwalając właścicielom i menedżerom programów sugerować programy, które mają zostać włączone do sieci. "Doprowadziło to z kolei do powstania pewnych różnic w procedurach stosowanych w ramach systemu, a czasami do pokrywania się projektów ERA-NET w ściśle powiązanych ze sobą obszarach" - stwierdza w przedmowie przewodniczący grupy ekspertów profesor Manfred Horvat z Politechniki Wiedeńskiej. Według autorów raportu podczas 7. PR Komisja powinna starać się zapewnić konsolidację i spójność. Można to osiągnąć poprzez stworzenie przez Radę ds. Konkurencyjności grupy wysokiego szczebla, której zadaniem byłby przegląd strategicznej roli międzynarodowych inicjatyw badawczych i opracowanie zaleceń dotyczących udziału państw członkowskich UE i państw stowarzyszonych w projektach ERA-NET oraz podobnych inicjatywach prowadzonych na podstawie artykułu 169. Grupa powinna również określić, w jaki sposób najlepiej organizować w przyszłości działania w ramach ERA-NET. Jednym z głównych osiągnięć ERA-NET było pokonanie barier związanych z koordynacją krajowych i regionalnych działań badawczych. Dowodem na to są skoordynowane reakcje polityczne na wspólne wyzwania, stworzenie masy krytycznej w dziedzinie badań w kluczowych obszarach oraz wzajemne uczenie się. Obserwatorzy muszą jednak poczekać na najbardziej znaczący wskaźnik skuteczności systemu. W dłuższej perspektywie skuteczność będzie oceniana na podstawie pozytywnych reakcji społeczności badawczej na zaproszenia do składania wniosków i programy realizowane w ramach inicjatyw ERA-NET oraz opracowania wysokiej jakości i odpowiednio ukierunkowanych badań. Raport grupy ekspertów zawiera zalecenia dla polityków, Komisji oraz właścicieli i menedżerów programów. Poza powołaniem grupy wysokiego szczebla zaleca się głównym działaczom przeprowadzenie strategicznych przeglądów swoich własnych potrzeb i priorytetów w odniesieniu do międzynarodowych działań badawczych. Powinno to doprowadzić do opracowania krajowych strategii uczestnictwa w przyszłych projektach ERA-NET i innych międzynarodowych działaniach. Komisji zaleca się opracowanie "markowej nazwy" dla inicjatyw ERA-NETs, która będzie łatwo rozpoznawalna przez społeczność badawczą. Poza tym należy stworzyć wspólną witrynę internetową i centralną jednostkę w służbach Komisji. W ramach 7. PR Komisja powinna zapewnić, by inicjatywy ERA-NET w zakresie współpracy międzynarodowej uzupełniały się z działaniami związanymi ze współpracą międzynarodową finansowanymi z budżetu programów "Współpraca" i "Możliwości" 7. PR. Uczestnicy projektów ERA-NET powinni być zachęcani do rozszerzania zakresu swojej działalności i do tego, by oprócz udziału we wspólnych zaproszeniach do składania wniosków, tworzyli wspólne programy doktoranckie lub laboratoria badawcze. Zalecenia grupy ekspertów dla właścicieli i menedżerów programu obejmują przekazywanie swoich poglądów na temat projektów ERA-NET przedstawicielom narodowym w komitetach programowych, aby wpływać na treść programów roboczych 7. PR. Eksperci zalecają również wyznaczenie strategicznych kierunków dla poszczególnych projektów ERA-NET. W 7. PR przewidziano, że uzupełnieniem ERA-NET będzie nowy system o nazwie ERA-NET-PLUS. Nowa inicjatywa umożliwi przekazywanie środków wspólnotowych na finansowanie wspólnych zaproszeń do składania wniosków w wysokości 25-33 procent. Zdaniem Komisji ułatwi to transgraniczny przepływ środków finansowych potrzebnych do wsparcia działań międzynarodowych, bez konieczności opierania się na zasadzie odpowiedniego zwrotu z inwestycji. Według obecnych planów w ciągu pierwszych dwóch lat realizacji 7. PR w ramach ERA-NET-PLUS publikowane będą dwa zaproszenia do składania wniosków rocznie, z których każde będzie posiadało minimalny budżet w wysokości 5 milionów euro.