EMEA proponuje wytyczne w sprawie badań klinicznych leków potencjalnie wysokiego ryzyka
Europejska Agencja Leków (EMEA) przyjęła projekt wytycznych w sprawie pierwszych badań klinicznych na ludziach produktów medycznych potencjalnie wysokiego ryzyka. Wytyczne wydano rok po tym, jak u sześciu uprzednio zdrowych ochotników uczestniczących w badaniach w londyńskim szpitalu Northwick Park wystąpiły poważne długotrwałe reakcje na lek TGN1412, który był po raz pierwszy badany na ludziach. Nowe wytyczne mają pomóc osobom planującym przeprowadzenie pierwszych badań na ludziach produktów wysokiego ryzyka w zidentyfikowaniu i zminimalizowaniu ewentualnych zagrożeń w celu uniknięcia powtórzenia sytuacji z Northwick Park. Przedmiotem pierwszych badań na ludziach, jak wskazuje sama nazwa, jest sprawdzenie, czy nowe produkty są bezpieczne i czy są tolerowane przez organizm człowieka. Zwykle przeprowadza się je na zdrowych ochotnikach i na wczesnych etapach nie mają celów terapeutycznych. Kiedy lek stosowany jest po raz pierwszy u ludzi, najistotniejszą kwestią jest bezpieczeństwo osób uczestniczących w badaniu. W dokumencie produkty medyczne określane są mianem wysokiego ryzyka "kiedy istnieją obawy, że w trakcie pierwszych badań klinicznych na ludziach mogą wystąpić poważne reakcje niepożądane". Dalej wyjaśniono, że obawy te mogą wynikać ze sposobu działania leku, jego celu w organizmie i braku odpowiedniego modelu zwierzęcego, na którym można zbadać lek. W wytycznych określono informacje, które badacze powinni zebrać zanim zdecydują się przystąpić do badań na ludziach. Obejmują one charakterystykę produktu, określenie jego siły i stężenia, dokładne informacje o sposobie oddziaływania leku na organizm i o okresie występowania skutków działania leku. Ważną kwestią poruszoną w wytycznych jest obliczanie pierwszej dawki. Zwykle pierwszą dawkę oblicza się stosując system najwyższej dawki, przy której nie obserwuje się działań niepożądanych (tzw. wartość NOAEL - no observed adverse effect level), oparty na badaniach bezpieczeństwa przeprowadzanych na odpowiednich gatunkach zwierząt. Jednak EMEA zaleca, aby przy produktach wysokiego ryzyka stosować system najniższej przewidywanej dawki wywołującej skutki biologiczne (MABEL - minimal anticipated biological effect level). MABEL to przewidywana wielkość dawki powodująca najmniejsze biologiczne oddziaływanie na ludzi; EMEA zauważa, że przy jej określaniu należy uwzględnić takie czynniki bezpieczeństwa, jak nowatorski charakter substancji aktywnej, jej stężenie biologiczne i sposób działania. Co więcej, leki powinny być podawane powoli, jeśli to możliwe jako powolne infuzje w okresie kilku godzin, i pod staranną obserwacją. Ryzyko należy dalej minimalizować zachowując długi okres obserwacji między podaniem pierwszej i drugiej dawki, a także między pierwszą a kolejnymi grupami kohortowymi otrzymującymi lek. Osoby przygotowujące badanie powinny sporządzić plan monitorowania niepożądanych reakcji, w którym zostaną określone prawdopodobne reakcje. Personel pracujący przy badaniu powinien być przeszkolony i przygotowany do szybkiego wychwycenia tych reakcji oraz nauczony odpowiedniego postępowania w razie ich wystąpienia. W projekcie wytycznych zawarto także apel do badaczy o rozważenie długoterminowego monitorowania uczestników badań, którzy otrzymywali leki mogące mieć długofalowe skutki dla układów fizjologicznych. Konsultacje w sprawie wytycznych będą trwały do 23 maja. Później EMEA zorganizuje spotkanie z najważniejszymi interesariuszami, w tym z Komisją Europejską, organizacjami pacjentów, przedstawicielami przemysłu farmaceutycznego i organizacjami pracowników służby zdrowia, w celu przedyskutowania zgłoszonych opinii i ostatecznego przygotowania wytycznych do oficjalnej publikacji.