Zdaniem grupy ekspertów konieczne jest usprawnienie zarządzania i finansowania EDCTP
"Aby program uruchomiony na podstawie artykułu 169 mógł być skuteczny, muszą wcześniej istnieć programy krajowe, mocne zobowiązanie ze strony państw członkowskich do zagwarantowania funduszy i konsekwentne wsparcie krajowe", piszą autorzy niezależnej oceny, jakiej zostało poddane EDCTP - partnerstwo między Europą a krajami rozwijającymi się w zakresie badań klinicznych. EDCTP zostało powołane w 2003 r. przez 15 krajów europejskich w celu rozwijania nowych reakcji klinicznych na HIV/AIDS, gruźlicę i malarię oraz dostosowania istniejących terapii stosowanych w leczeniu tych chorób do potrzeb Afryki Subsaharyjskiej. Powstało ono w oparciu o artykuł 169 Traktatu, stanowiącego dla Wspólnoty Europejskiej podstawę prawną do wspierania integracji krajowych programów badawczych poprzez udział w programach podejmowanych przez kilka państw członkowskich UE. EDCTP było pierwszym programem, w którym wykorzystano ten instrument. Autorzy raportu - pięcioosobowa grupa ekspertów powołana na wniosek komisarza ds. nauki i badań naukowych UE Janeza Potočnika - analizują niektóre trudności, na jakie napotkało EDCTP, a także zalecają przeznaczenie większych środków na finansowanie badań w trakcie siódmego programu ramowego (7PR), ale dopiero po spełnieniu pewnych warunków. Jeden członek zespołu wyraził jednak odmienne zdanie, uważając, że należy zrezygnować z programu. - Raport zawiera rzetelną i konstruktywną ocenę dotychczasowych doświadczeń EDCTP - powiedział komisarz Potočnik. - Pragnę zwiększyć szanse powodzenia tego programu, ponieważ problemy, jakich dotyka są zbyt ważne, by pozostawić je przypadkowi. Komisarz obiecał przeanalizować każde zalecenie i dodał, że powodzenie programu takiego jak EDCTP zależy od politycznego zaangażowania państw członkowskich na wysokim szczeblu. - Raport na pewno pomoże nam zainteresować tą kwestią ministrów - powiedział. Początkowo Komisja Europejska przyznała na EDCTP 200 milionów euro z budżetu 6PR. Kwota ta miała zostać uzupełniona środkami w wysokości 200 milionów euro z budżetów krajowych i 200 milionów euro z sektora prywatnego. Jednak szereg problemów administracyjnych i związanych z zarządzaniem sprawił, że dotychczas przyznano tylko 40 milionów euro z budżetu unijnego i tylko 37 milionów euro z budżetów państw członkowskich. "Nie można niedoceniać problemów programu EDCTP związanych z łączeniem dwóch najważniejszych zadań: integrowania krajowych programów badań klinicznych oraz współpracy z naukowcami i klinicystami z Afryki", stwierdzają w raporcie eksperci. "To jest bardzo ambitne, długoterminowe zamierzenie; może ono przynieść stopniowo narastające efekty jedynie wtedy, gdy wszyscy zainteresowani partnerzy są świadomi swojej odpowiedzialności i respektują swoje zobowiązania, które muszą być co pewien czas ponawiane". Większość członków grupy ekspertów zaleca kontynuowanie programu EDCTP. Musi on działać ściśle w ramach swojego mandatu, a państwa członkowskie, które stworzyły EDCTP i mają w nim udziały, muszą podjąć wszelkie niezbędne działania, by zapewnić obiecane finansowanie oraz radykalnie usprawnić zarządzanie EDCTP i jego funkcjonowanie. Niedawno przedłużono okres finansowania do 2010 r., ale pod pewnymi warunkami. W przyszłości możliwa jest kolejna dotacja ze środków 7PR. Jednak "jeśli do końca 2008 r. w EDCTP nie nastąpi znacząca poprawa pod względem widocznych i wymiernych efektów i wyników, zgodnie z najważniejszymi zaleceniami [...] zespół nie zaleca ponawiania decyzji finansowej w ramach 7PR, w oparciu o artykuł 169 Traktatu", piszą eksperci. Zalecenia grupy dotyczące EDCTP obejmują konieczność: określenia przejrzystej, przekonywającej i realistycznej strategii oraz wspólnej wizji EDCTP; stworzenia bardziej politycznego zgromadzenia ogólnego; zwiększenia kontaktów z innymi partnerstwami w celu uniknięcia powielania prac; wznowienia zaproszeń do składania wniosków projektowych; oraz uproszczenia i usprawnienia finansowania. Ze swojej strony państwa członkowskie proszone są o "odnowienie swych zobowiązań dotyczących EDCTP". W ramach zgromadzenia ogólnego w procesach decyzyjnych powinny uczestniczyć wyłącznie państwa członkowskie zapewniające fundusze oraz przedstawiciele krajów afrykańskich (którzy powinni mieć silniejszą reprezentację w tym organie). W zaleceniach znalazł się także apel do państw członkowskich o rezygnację ze stosowania wobec programu krajowych kryteriów na rzecz zintegrowanej oceny naukowej i etycznej, której dokonywałby zespół krajowych ekspertów. Pewne zalecenia dotyczą też Komisji Europejskiej. Organ wykonawczy UE powinien przedstawić Radzie i Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie na temat aktualnego stanu EDCTP, powołać wspólną platformę DG ds. Badań Naukowych i DG ds. Rozwoju do dialogu z EDCTP, a także ponownie opracować strategię badań dotyczących zdrowia przed podjęciem decyzji o ewentualnym dalszym finansowaniu tej platformy ze środków 7PR. Priorytetem jest także większe zaangażowanie partnerów z Afryki. Autorzy raportu apelują też o włączanie w prace rządów afrykańskich na wczesnym etapie, w celu powiązania działań EDCTP ukierunkowanych na zwiększenie potencjału z podobnymi działaniami poszczególnych krajów, oraz o przeprowadzenie konsultacji z rządami afrykańskimi w sprawie przyszłości EDCTP i międzynarodowych badań w dziedzinie zdrowia w ramach 7PR. Dopiero jeśli zostaną spełnione zobowiązania budżetowe, administracyjne i w zakresie zarządzania, Komisja Europejska powinna przedstawić Radzie nową propozycję finansowania przed średniookresową oceną 7PR. Zespół ekspertów sugeruje, że przy planowaniu przyszłych inicjatyw w oparciu o artykuł 169 ich architekci powinni pamiętać, że: "Zanim zostaną udostępnione środki z UE, muszą być przedstawione: wspólny plan prac; solidna struktura zarządzania; ustalony udział finansowy poszczególnych krajów; przejrzyste kryteria i procedury oceny; wyraźne efekty; rozwiązania dotyczące kwestii odpowiedzialności". W skład grupy ekspertów weszli: - Adetokunbo Lucas, były dyrektor programu badawczego Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) poświęconego chorobom tropikalnym; - Wim Van Velzen, były deputowany do Parlamentu Europejskiego; - Allyson Pollock, dyrektor Centrum ds. Międzynarodowej Polityki w dziedzinie Zdrowia Publicznego, Uniwersytet w Edynburgu; - Jean Stéphenne, prezes i dyrektor generalny GlaxoSmithKline Biologicals; - Fernand Sauer, były dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Leków. Dr Pollock wyjaśnia w odrębnym rozdziale raportu, dlaczego uważa, że należy zrezygnować z kontynuacji EDCTP. "Na podstawie uzyskanych materiałów można stwierdzić, że EDCTP nie zrealizowało i prawdopodobnie nie zrealizuje wyznaczonych celów, o ile nie zostanie w istotny sposób zreformowane w kategoriach odpowiedzialności politycznej i własnej wewnętrznej strategii. Jak to udokumentowano w [...] raporcie większości, skomplikowane ustalenia w kwestii zarządzania i wymagania dotyczące współfinansowania doprowadziły do tego, że środki w dużym stopniu nie zostały wydatkowane", pisze dr Pollock. "W mojej opinii zalecenia zawarte w raporcie większości, mające na celu wzmocnienie zarządzania, nie rozwiążą istniejących nadal niejasności w zakresie kontroli politycznej i odpowiedzialności", dodaje.