Skuteczność prowadzonej przez UE polityki ochrony rzadkich ptaków potwierdzona przez badania
Z najnowszych badań wynika, że europejska polityka zachowania różnorodności biologicznej pozytywnie wpłynęła na populacje zagrożonych ptaków w Europie. Badania, których wyniki opublikowano w najnowszym wydaniu czasopisma "Science", były częściowo finansowane w ramach projektu ALARM (Ocena zagrożeń na wielką skalę dla bioróżnorodności za pomocą sprawdzonych metod) w szóstym programie ramowym (6PR). Dyrektywę Rady UE w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (powszechnie znaną jako Dyrektywa Ptasia) wprowadzono w 1979 r. I chociaż jej ustalonym celem jest ochrona wszystkich ptaków, gatunki rzadkie, narażone lub wymagające odpowiednich kroków dla ich zachowania wykazano w załączniku I do tej dyrektywy. Państwa członkowskie UE są zobowiązane do podjęcia dodatkowych działań dla poprawy ich statusu ochronnego. Działania mogą obejmować ochronę lub rozszerzenie siedlisk tych gatunków ptaków, np. przez ustanowienie obszarów specjalnej ochrony (OSO). W samej dyrektywie nie wyznaczono celów ilościowych, więc naukowcy pod kierunkiem Paula Donalda z brytyjskiego Royal Society for the Protection of Birds (RSPB) opracowali zestaw pięciu kryteriów, które w ich przekonaniu świadczą o skuteczności prawodawstwa lub o jej braku. Przyjęli następujące kryteria: 1 - W 15 krajach Unii: gatunki wymienione w Załączniku I powinny wykazywać wyższy przyrost populacji niż pozostałe gatunki; 2 - Każdy rodzaj poprawy sytuacji gatunków wymienionych w Załączniku I w stosunku do pozostałych gatunków powinien być w 15 krajach UE wyraźniejszy niż w tych częściach Europy, w których dyrektywa nie obowiązuje; 3 - Tendencje dla gatunków wymienionych w Załączniku I, jak i dla pozostałych, powinny być w 15 krajach UE bardziej korzystne niż poza ich terytorium; 4 - Pozytywne skutki zamieszczenia gatunku w Załączniku I powinny być najbardziej widoczne w przypadku tych gatunków, które umieszczono najwcześniej; 5 - I wreszcie we wszystkich krajach powinna wystąpić zależność między stopniem wdrożenia inicjatyw dyrektywy (określanym np. jako udział obszarów uznanych za OSO) a tendencjami obserwowanymi w populacji ptaków. Badania ujawniły spełnienie wszystkich pięciu oczekiwań, z wyjątkiem punktu nr 3, gdzie kryterium zostało spełnione częściowo (w populacji gatunków wymienionych w Załączniku I w 15 krajach UE zaobserwowano bardziej pozytywne tendencje niż poza nią, ale u pozostałych gatunków poprawa nie nastąpiła). W nawiązaniu do czwartego punktu naukowcy zauważyli, że odstęp czasu między interwencją polityczną a odczuwalną reakcją na poziomie populacji jest znaczny i wynosi ponad 10 lat. "Dane te są więc zgodne z hipotezą, że Dyrektywa Ptasia przyniosła zauważalne korzyści dla populacji ptaków w UE, a międzynarodowa interwencja polityczna może być skuteczna do rozwiązania kwestii ochrony na wielkich obszarach geograficznych" napisali naukowcy. Przykładowo sukcesy odnotowano dla takich gatunków ptaków jak warzęcha (Platalea leucorodia), orzeł bielik (Haliaeetus albicilla) i orzeł iberyjski (Aquila adalberti). Organizacja Birdlife International uważa, że bez Dyrektywy Ptasiej oraz działań podejmowanych przez rządy i ekologów w celu jej wdrożenia w terenie przyszłość tych gatunków byłaby obecnie znacznie bardziej zagrożona. Ostrzega jednak, że konieczne są dalsze działania monitorowania skuteczności polityki dotyczącej środowiska. "Ocena oddziaływania międzynarodowej interwencji politycznej na zachowanie gatunków pozostaje daleko w tyle za większością innych dziedzin polityki, w dużej mierze ze względu na niedostatek danych dotyczących sposobu reagowania gatunków, na które ukierunkowana jest interwencja" napisali. W wyniku takiego stanu rzeczy polityka w tej dziedzinie jest często narażona na krytykę, zarówno ze strony lobby opowiadającego się za ochroną, jak i wyrażaną przez inne strony. Ponadto zakres możliwości poprawy polityki jest ograniczony. Dla uzdrowienia sytuacji autorzy pracy proponują szerzej stosować "prosty, ale solidny" sposób monitorowania populacji w celu kontroli skuteczności polityki. Ponadto przy wdrażaniu polityki należy określić jej ilościowe i mierzalne cele. "Do chwili pełniejszej integracji polityki i systemu monitorowania ilościowe określenie skuteczności międzynarodowej polityki zachowania gatunków do ochrony biologicznej różnorodności planety [...] będzie trudne lub niemożliwe" podsumowali naukowcy. "Rokowania dla różnorodności biologicznej są pesymistyczne, gdyż brak informacji zwrotnych może jedynie przyczynić się do osłabienia międzynarodowej interwencji politycznej w czasie, gdy ponosimy bezprecedensowe straty". BirdLife International ma nadzieję, że przeprowadzone badania skłonią rządy do podjęcia działań na rzecz zastosowania się do wymogów Dyrektywy Ptasiej, szczególnie w nowych państwach członkowskich UE. Organizacja ostrzega: "wyznaczanie niewystarczającej liczby miejsc chronionych i ich niedostateczna ochrona, brak środków finansowych na zarządzanie nimi oraz niezrównoważone rolnictwo - wszystkie te czynniki są w stanie odwrócić pozytywne skutki Dyrektywy Ptasiej i przyczynić się do dramatycznego kryzysu przyrody w Europie".