Astronomowie, do teleskopów!
Teleskopy znajdujące się w czterech różnych stronach świata połączono ze sobą tworząc działający w czasie rzeczywistym wirtualny radioteleskop. Dzięki niemu astronomowie uczestniczący w finansowanym przez UE projekcie Express Production Real-time e-VLBI Service (EXPReS) będą mogli jednocześnie obserwować galaktyki w odległym Wszechświecie. Wirtualny teleskop ma średnicę niemal 11.000 km i łączy teleskopy z Niemiec, Włoch, Holandii, Szwecji, Chile, Portoryko i RPA. Umożliwi on astronomom jednoczesną obserwację kwazara 3C454.3 jasnego źródła typu fringe finder, a także innych obiektów. Dane z obserwacji przesyłane były w czasie rzeczywistym z łączną szybkością 1,44 Gb/s do superkomputera znajdującego się w instytucie interferometrii wielkobazowej, Joint Institute for Very Long Baseline Interferometry (JIVE) w holenderskiej miejscowości Dwingeloo. Połączenie teleskopów było możliwe dzięki pracom wykonanym w ramach GÉANT2, największej sieci badawczo-dydaktycznej, jaką kiedykolwiek utworzono na potrzeby europejskiego środowiska naukowego, a także innych sieci danych naukowych na całym świecie. Zdaniem dr. Huiba Jana van Langevelde, koordynatora EXPReS oraz dyrektora JIVE, stanowi ono wielkie osiągnięcie astronomów oraz samej astronomii. "Dzięki połączeniu ze sobą teleskopów na całym świecie w celu stworzenia rozproszonego elektronicznego interferometru wielkobazowego (e-VLBI) będziemy mogli gromadzić dowody niezaobserwowanych dotychczas zdarzeń". "Skalowalne sieci o dużej przepustowości pełnią kluczową rolę w naszej misji, a we współpracy z [takimi] partnerami [...] przesuwają granice astronomii". Wirtualny teleskop wykorzystuje technikę VLBI, rodzaj interferometrii astronomicznej, która pozwala na jednoczesną obserwację obiektu przez wiele teleskopów. Proces ten emuluje teleskop, którego rozmiar odpowiada maksymalnej separacji między teleskopami. Technika VLBI jest w stanie generować obrazy kosmicznych radioźródeł z rozdzielczością setki razy wyższą niż w przypadku najlepszych teleskopów optycznych. Przy pomocy VLBI prowadzi się także inne obserwacje, np. wyrzucanych przez czarne dziury wysokoenergetycznych cząstek, oraz pomiary fundamentalnej prędkości grawitacji. W ramach łączącego 16 teleskopów na świecie projektu EXPReS opracowano elektroniczną odmianę VLBI (e-VLBI), pozwalającą połączonym w sieć teleskopom przesyłać dane drogą elektroniczną i korelować je w czasie rzeczywistym. Dzięki temu wyeliminowana została konieczność przesyłania dysków, a astronomowie skorelowane dane otrzymują w szybkim tempie, pozwalającym na badanie krótkotrwałych zdarzeń astronomicznych takich jak supernowe czy rozbłyski gamma. "Skala i możliwości projektu EXPReS rewolucjonizują sposób obserwacji Wszechświata przez astronomów, umożliwiając współpracę na całym świecie" - powiedział Dai Davies z DANTE, organizacji zarządzającej sieciami badawczo-dydaktycznymi na świecie, obsługującej także GÉANT2. "Wspólna praca z JIVE i naszymi kolegami w ramach tej demonstracji ukazuje potencjał, jaki sieci o wysokiej przepustowości dają społeczności badaczy na całym świecie".
Kraje
Chile, Niemcy, Włochy, Niderlandy, Portoryko, Szwecja, Republika Południowej Afryki