Naukowcy badają sekretne życie gleby
Większość z nas nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że gleba znajdująca się pod naszymi stopami to istna skarbnica życia - zaledwie jedna jej łyżeczka może kryć w sobie miliony organizmów. Poza tym gleba świadczy nam szereg cennych usług, np. reguluje klimat i zapobiega powodziom. Kiedy naukowcy zaczynają już ogarniać ową niesamowitą różnorodność życia w glebie oraz jej funkcje, ten niezbędny element środowiska naturalnego staje przed poważnymi zagrożeniami, jak erozja, zanieczyszczenie czy urbanizacja. Wspólne Centrum Badawcze (WCB) przy Komisji Europejskiej ciężko pracuje nad podniesieniem świadomości wagi gleby oraz zapewnieniem ustawodawcom rzetelnej naukowej wiedzy, jak najlepiej ją chronić. Podczas prestiżowego dorocznego zjazdu Amerykańskiego Towarzystwa Postępu Naukowego (AAAS), dnia 15 lutego br., WCB zorganizowało sesję poświęconą bioróżnorodności gleby. Dr Arwyn Jones, który pomagał przygotować sesję, zajmuje się nauką o glebie w WCB od ponad dziesięciu lat. W wywiadzie udzielonym serwisowi CORDIS News wyjaśnia, że naukowcy dopiero zaczynają rozumieć, ile życia kryje się w glebie. "Kiedy mowa o biologii gleby, pierwsze skojarzenie to krety albo dżdżownice, bo je widać - ale w rzeczywistości gleba jest bardzo złożonym systemem pokarmowym, na którego końcu znajdują się krety i dżdżownice" - mówi. Przed nimi rozciąga się długi i skomplikowany łańcuch bakterii, grzybów, maleńkich stworzeń, insektów, ślimaków i innych organizmów, z których wiele widocznych jest wyłącznie za pomocą mikroskopu. "Obecna wiedza o większości gatunków [glebowych] jest bardzo ograniczona" - zauważa dr Jones. Między innymi brak informacji o ich dystrybucji w glebie, funkcjach, wzajemnych relacjach i sposobie reagowania na zagrożenia środowiskowe. Zadziwiająca bioróżnorodność gleby stoi za wieloma funkcjami ekosystemowymi, jakie pełni, np. krążeniem składników odżywczych; jak wyjaśnia dr Jones: "Kiedy elementy roślinne opadają na glebę, drobnoustroje, grzyby oraz dżdżownice przyczyniają się do wchłonięcia tego materiału w glebę, gdzie ulega on rozkładowi, dostarczając składników odżywczych korzeniom roślin." Gleba pełni także rolę gąbki, która wchłania opady i następnie uwalnia je powoli do rzek i formacji wodonośnych. "Przykrywając glebę, wyłączamy jej funkcję absorpcyjną, co prowadzi do nagłych wzrostów poziomu rzek, czego następstwem są powodzie" - ostrzega dr Jones. Najważniejsze jest to, że gleba coraz bardziej jawi się jako jeden z zasadniczych elementów regulujących klimat. "Gleba działa jak wielka studnia na dwutlenek węgla; organizmy żyjące w niej są w stanie przechwycić dwutlenek węgla z atmosfery i zatrzymać go w glebie, więc mając zdrową glebę można z niej korzystać jak ze zbiornika na dwutlenek węgla" - zauważa dr Jones. "Ludzie poświęcają wiele uwagi ochronie lasów, ponieważ zatrzymują dwutlenek węgla, ale patrząc na pełny obraz ekosystemu widzimy, że w glebie zatrzymywane jest trzy, cztery razy więcej dwutlenku węgla niż w roślinach." Niestety gleba musi stawić czoła zagrożeniom na wielu frontach. W wielu miejscach nieprawidłowa gospodarka powoduje wywianie lub wymycie gleby. Innym problemem są zanieczyszczenia - wiele substancji jest toksycznych dla organizmów żyjących w glebie. Urbanizacja to następne, coraz poważniejsze zagrożenie dla gleby, która przykrywana asfaltem i betonem staje się zupełnie odizolowana od reszty środowiska. "Uszczelniając glebę, odcinamy środowisko od wkładu, jaki wnosi ona do ekosystemu" - podkreśla dr Jones. "No i - rzecz jasna - uszczelniając glebę, zasadniczo zabijamy wszelkie życie, jakie się w niej znajduje." Jednym z najtrudniejszych problemów jest utrata materii organicznej w glebie. Zmiana sposobu wykorzystania gruntów oraz niektóre praktyki intensywnej uprawy mogą prowadzić do obniżenia zawartości materii organicznej, a gleba o niskiej zawartości tej materii funkcjonuje mniej wydajnie niż gleba bogata w organizmy. Unia Europejska podejmuje aktualnie działania zmierzające do ochrony naszych gleb. Opracowano już strategię ochrony gleby a Komisja Europejska zaproponowała dyrektywę w tej sprawie. Specjaliści z WCB zapewniają ustawodawcom naukową wiedzę, która jest potrzebna do opracowania rzetelnej polityki w celu zachowania zdrowia i wydajności naszych gleb dzisiaj i w przyszłości. "Świadomość ustawodawstwa dotyczącego jakości powietrza czy wody jest stosunkowo powszechna, ale ochrona gleb nie była dotąd takim samym priorytetem" - konkluduje dr Jones. "Obecnie coraz bardziej zdajemy sobie sprawę z ważnych funkcji ekologicznych pełnionych przez glebę, których podstawowym motorem jest życie tętniące w niej. Jeśli nie będziemy rozważni, zniszczymy to życie, a wraz z nim glebę i jej funkcje."
Kraje
Stany Zjednoczone