Ekolodzy odkrywają brakujący fragment w zagadce mechanizmu odrzucania ogona przez jaszczurki
Powszechnie wiadomo, że zwierzęta stosują różne mechanizmy obronne. Jeżozwierz rozkłada kolce, malezyjska mrówka �wybucha" a leniwiec zwija się w zwartą kulę, przypominając gniazdo na drzewie. Ale jeden z najdziwniejszych mechanizmów obronnych to występująca u jaszczurek tzw. autonomia, czyli odrzucanie ogona. W czasopiśmie �Evolution� opublikowany został artykuł prezentujący nowe badanie rzucające światło na czynniki determinujące zdolność jaszczurki atakowanej przez drapieżnika do odrzucenia ogona. Zdaniem amerykańsko-greckiego zespołu naukowców, który przeprowadził to badanie, kluczowe znaczenie ma jad. Do obserwowanego u wielu jaszczurek odrzucenia ogona dochodzi, gdy kręgi w miejscu jego połączenia z miednicą osłabiają się i stają się bardziej łamliwe. Jaszczurka mocno zaciska mięśnie w tylnej części miednicy, łamiąc w ten sposób kręgi i tym samym odłamując sobie ogon. Ofiara ma nadzieję, że drapieżnik zwróci dzięki temu uwagę na utracony ogon, co da jej czas na ucieczkę. Specjaliści twierdzą od lat, że łatwość odrzucania ogona przez jaszczurki zależy od nasilenia tzw. presji drapieżników. Im większa liczba zwierząt polujących na jaszczurki, tym silniejsza potrzeba pewności, że ten mechanizm obronny rzeczywiście zadziała. Jednak odrzucanie ogona ma również swoje minusy. Ograniczona zdolność poruszania się, wolniejsze tempo wzrostu a nawet niższy status w populacji - wszystko to może mieć negatywny wpływ na życie jaszczurki, która obroniła się w ten sposób przed drapieżnikiem. Mimo to eksperci twierdzą, że zwierzęta powinny zachować zdolność do odrzucania ogona, jeśli w pobliżu czai się drapieżnik. Zespół badawczy pod kierownictwem ekologów z Uniwersytetu Michigan w USA zastosował kombinację testów laboratoryjnych i pomiarów terenowych wykonanych w Grecji kontynentalnej i na kilku wyspach greckich na Morzu Egejskim, które zamieszkiwane są przez różne drapieżniki. Naukowcy przebadali ponad 200 owadożernych jaszczurek z 15 gatunków, dokonując rozróżnienia na te, które odrzuciły ogon, i te, które zachowały jego pierwotna postać (różnica polega na przykład na tym, że ogon odrośnięty na ogół jest zdeformowany). Ekolodzy zbadali korelacje między wskaźnikiem częstości występowania autonomii a obecnością (lub jej brakiem) różnych rodzajów drapieżników polujących na jaszczurki w 10 miejscach gromadzenia danych. Za pomocą wskaźnika częstości występowania autonomii mierzy się łatwość odrzucania ogona przez jaszczurki. Zdaniem naukowców, wraz ze wzrostem tego wskaźnika odrzucanie ogona staje się coraz łatwiejsze. Naukowcy stwierdzili również, że choć istnieją dowody na poparcie teorii presji drapieżników, to jednak nie wszystkie z nich odgrywają tę samą rolę. "Największe znaczenie mają tak naprawdę żmije" - wyjaśnił współautor artykułu Johannes Foufopoulos, profesor Uniwersytetu Michigan, pracujący w uniwersyteckim Instytucie Zasobów Naturalnych i Środowiska (School of Natural Resources and Environment) i na Wydziale Ekologii i Biologii Ewolucyjnej (Department of Ecology and Evolutionary Biology). "Na wyspach Morza Egejskiego żmije wyspecjalizowały się w polowaniu na jaszczurki" - dodał. "Tak więc patrząc z perspektywy czasu widzimy, że podstawowa forma obrony jaszczurek jest wymierzona w ich głównego wroga, czyli żmije. Do tej pory nikt jednak nie wykazał tej zależności". Zdaniem profesora Foufopoulosa, kluczową rolę odgrywa tu szczególny charakter ataków żmij. Profesor stwierdził, że odrzucenie ogona sprawdza się podczas ataku bez użycia jadu tylko, kiedy drapieżnik mocno chwyci ogon. Zdolność do jak najszybszego odrzucenia ogona staje się natomiast szczególnie ważna, gdy żmija obnaża swoje zęby jadowe i przystępuje do ataku. Dodał, że nawet niewielki kontakt zębów jadowych z ogonem jaszczurki powoduje wstrzyknięcie zabójczej dawki jadu. "Jaszczurka traci ogon, ale uchodzi z życiem" - podkreślił profesor Foufopoulos. "I zawsze urośnie jej następny" - dodał. W badaniu brały również udział Uniwersytet Ateński i Kreteńskie Muzeum Historii Naturalnej z Grecji oraz amerykański Uniwersytet Yale.
Kraje
Grecja, Stany Zjednoczone