Badania odkrywają sekret lakierów Stradivariusa
Skrzypce Stradivariusa zawdzięczają swoją wyjątkową urodę substancjom, które były łatwo dostępne i powszechnie używane przez artystów na początku XVIII w. - według nowych badań finansowanych ze środków unijnych, których wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie Angewandte Chemie International Edition. Odkrycia kładą kres wieloletnim teoriom, wedle których mistrz lutnictwa wykorzystywał rzadkie lub tajemnicze ingrediencje w swoich lakierach. "Był on po prostu prawdziwym mistrzem swojego rzemiosła" - stwierdza naczelny autor artykułu, Jean-Philippe Echard z Musée de la Musique w Paryżu, Francja. Źródłem unijnego wsparcia był projekt IA-SFS (Integrowanie prac naukowych w zakresie synchrotronu i lasera na wolne elektrony), który uzyskał dofinansowanie z budżetu "Infrastruktury badawcze" Szóstego Programu Ramowego (6PR). Antonio Stradivari (1644-1737) jest jednym z najsławniejszych wytwórców instrumentów wszechczasów. Począwszy od 1665, aż do swojej śmierci budował wyjątkowej jakości skrzypce i inne instrumenty strunowe. Brzmienie jego instrumentów jest wyjątkowe i zachwyca słuchaczy po dziś dzień. Jednakże nie tylko brzmienie przesądza o wyjątkowości tych fascynujących instrumentów - są one również niezwykle piękne. Przez wieki całe eksperci zachodzili w głowę, jakiego rodzaju lakiery wykorzystywał Stradivari, a wielu z nich sugerowało, że musiał używać rzadkich lub tajemniczych ingrediencji, aby uzyskać tak piękne wykończenie. W ramach ostatnich badań francusko-niemiecki zespół, w skład którego weszli naukowcy i lutnicy, zbadał pięć instrumentów (cztery skrzypce i jedną altówkę miłosną, nazwaną tak - wedle niektórych - ze względu na wyrzeźbioną głowę amorka z przepaską na oczach, w którą często jest wyposażona) zbudowanych przez mistrza. Instrumenty, które znajdują się w Musée de la Musique, zostały zbudowane na przestrzeni 30 lat. Zespół pobrał niewielkie próbki drewna i lakieru ze starannie wybranych miejsc na instrumentach. Próbki przeszły całe mnóstwo testów, dostarczając naukowcom bezprecedensowych informacji na temat składu poszczególnych warstw użytego lakieru. Analizy wykazały, że Stradivari stosował dwie warstwy lakieru: zwykły olej wysuszający, który przenikał drewno do jednej dziesiątej milimetra i prawdopodobnie pełnił rolę szczeliwa oraz górną warstwę, leżącą na drewnie, w skład której wchodzi olej, żywica sosnowa i pigmenty. "Pomimo tego, że tych pięć instrumentów powstało w okresie trzech dekad, ich lakier jest bardzo podobny" - wyjaśnia dr Echard. "Stradivari najpierw nakładał warstwę oleju podobnego do olejów używanych przez malarzy tamtej epoki, bez wypełniaczy czy pigmentów, aby uszczelnić drewno. Nie znaleźliśmy warstwy mineralnej, której istnienie sugerowały wcześniejsze prace. Mistrz lutnictwa nakładał następnie lekko zabarwioną warstwę oleju żywicznego." Zewnętrzna warstwa lakieru najstarszego instrumentu, skrzypiec "Long Pattern", pochodzących z około 1692 r., wydaje się nie zawierać żadnych pigmentów. Jednak lakier skrzypiec "Sarasate" z 1724 r. zawiera cynober. Badania umożliwiły również identyfikację dwóch dodatkowych typów czerwonego pigmentu w warstwie nawierzchniowej skrzypiec Stradivariusa: jeden jest prawdopodobnie wykonany z koszenili otrzymywanej z pluskwiaków, a drugi z tlenków żelaza. Naukowcy sugerują, że dzięki stosowaniu różnych pigmentów Stradivari był w stanie nadać swoim instrumentom różnorodne odcienie. Pigmenty te były w owym czasie powszechnie używane przez artystów. "Odkryliśmy, że Stradivari stosował zwykłe i łatwo dostępne komponenty, które były w powszechnym użyciu wśród rzemieślników i artystów" - podsumowuje zespół. "Te wnioski mają zasadnicze znaczenie dla ponownego ustalenia historycznego statusu Antonio Stradivariego - mógł nie posiadać niezwykłej czy "tajemnej" ingrediencji, ale był wybitnie uzdolnionym rzemieślnikiem, który opanował do perfekcji sztukę lutnictwa, a w szczególności wykańczania drewna."
Kraje
Niemcy, Francja