Przekonania kontra wiedza – w jaki sposób niepewność wpływa na podejmowanie decyzji?
Każdemu zdarza się stwierdzić, że ma „pewne wątpliwości”, jest „całkiem pewien” lub „ma absolutną pewność” na temat jakiegoś zdarzenia czy zjawiska. Filozofowie określają te stany psychiczne mianem „stopni przekonania” i zwykle wyrażają je językiem prawdopodobieństwa. Pozostaje jednak pytanie o to, jak naprawdę wyglądają te stany i jaki jest najlepszy sposób, aby wyrazić je przy pomocy matematyki? Australijski filozof dr Edward Elliott twierdzi, że nadszedł czas na opracowanie bardziej realistycznej perspektywy pozwalającej na spojrzenie na nasze stopnie przekonania oraz ich wpływ na proces podejmowania decyzji. W ramach unijnego projektu Degrees of Belief, który otrzymał wsparcie finansowe w ramach programu „Maria Skłodowska-Curie”, dr Elliott poczynił postępy w kierunku opracowania bardziej wyrafinowanych modeli stopni przekonania w celu lepszego wyrażania niepewności. W ramach stypendium naukowiec pracował pod kuratelą profesora Roberta Williamsa na Uniwersytecie w Leeds. „To naprawdę ważny projekt, w którym od wielu lat uczestniczy wielu naukowców zajmujących się przekrojowymi dziedzinami wiedzy”, stwierdził dr Elliott. „Wydaje mi się, że do jego zakończenia potrzeba jeszcze dużo czasu. Cieszę się jednak, że udało nam się wykonać kilka niewielkich kroków we właściwym kierunku”. „Przedstawiając stopnie przekonania danej osoby przy pomocy rachunku prawdopodobieństwa, mówimy na przykład o tym, że dana osoba stuprocentowo wierzy we wszystkie prawdy logiczne. Oczywiście jest to dosyć problematyczne, jeśli zależy nam na realistycznym przedstawieniu tego zjawiska. Większość ludzi nie jest bowiem przekonana w stu procentach do wszystkich prawd logicznych”. Dr Elliott przedstawił niektóre spośród swoich wniosków w pracy naukowej zatytułowanej „Impossible Worlds and Partial Belief”, opublikowanej w czasopiśmie „Synthese”, argumentując, że istnieje poważny problem z jednym popularnych sposobów formalnego przedstawiania nieprobabilistycznych stopni przekonania. Naukowiec opracował także cztery inne artykuły naukowe na temat realistycznego przedstawiania stopni przekazania, które obecnie przechodzą recenzję przed publikacją. Jak ująć niepewność? Filozof zorganizował także warsztat w Leeds, podczas którego zadawał uczestnikom pytanie „Czym są stopnie przekonania?” Zorganizowane wydarzenie przyciągnęło filozofów ze Zjednoczonego Królestwa, reszty Europy, a także ze Stanów Zjednoczonych. Dr Elliott zastosował podejście, które przekłada się także na inne dziedziny nauki, takie jak fizyka czy matematyka, w których naukowcy są zainteresowani badaniem zasad, na podstawie których analizujemy dowody. „Jeden z artykułów opracowanych przez filozofa wykazuje, że sposobem na zwiększenie realizmu modeli jest stwierdzenie, że ludzie mają tyle samo postaw wobec pytań, których nie są w stanie wyrazić słowami, co postaw, które potrafią sformułować”, twierdzi prof. Williams. „Jeśli dr Elliott ma rację, wówczas moje podejście do modelowania niepewności logicznej jest błędne. W takim wypadku będę zmuszony do przeformułowania tego modelu lub podjęcia próby znalezienia sposobu na uniknięcie argumentów przedstawianych przez filozofa!”. Obecnie naukowiec pragnie skupić się w większym stopniu na dokładnej teoretycznej roli stopni przekonania oraz ich związku z innymi stanami psychicznymi, takimi jak pragnienia, preferencje i emocje. „Zbyt duża część pracy filozofów opiera się na całkowicie abstrakcyjnych koncepcjach, a także pomija szczegóły w celu przedstawienia uogólnionych argumentów”, mówi. „Oczywiście ma to swoją wartość, ale nie może być celem samym w sobie. Musimy także skupić się w równie dużym stopniu na szczegółach”.
Słowa kluczowe
Degrees of Belief, podejmowanie decyzji, rachunek prawdopodobieństwa, filozofia, nieprobabilistyczne stopnie przekonania
