Gospodarcze alternatywy proponowane przez społeczeństwo obywatelskie
Niektórzy uczeni, tacy jak włoska politolog prof. Donatella della Porta(odnośnik otworzy się w nowym oknie), przekonują, że zaufanie do polityki instytucjonalnej w ostatnich latach maleje na skutek postrzegania obecnego systemu gospodarczego jako niewydolnego i niestabilnego, co obnażył kryzys gospodarczy w latach 2008–2009. Ponadto, argumentuje się, że społeczeństwo obywatelskie odpowiedziało na postrzeganą niesprawiedliwość globalnego systemu gospodarczego bardziej ochoczo wyrażając dezaprobatę, np. w postaci ruchu „Occupy”. W takich okolicznościach, a także wziąwszy pod uwagę coraz bardziej widoczne nierówności, zdolność demokracji do zaspokajania potrzeb obywateli zaczęła być zakwestionowana. Celem finansowanego przez UE projektu AGORA, realizowanego w ramach grantu programu „Maria Skłodowska-Curie”, była analiza różnych warunków, które umożliwiają rozwój ruchów gospodarki solidarnej (ang. Solidarity Economy, SE). Wyniki wskazują na trzy zasadnicze wymiary organizacji SE: produktywność, zbiorowość społeczną i staranność, które tłumaczą ich powstawanie i sukces.
Perspektywa poprawy społecznej
W projekcie AGORA zastosowano teorię ruchu społecznego(odnośnik otworzy się w nowym oknie), będącą odłamem nauk społecznych, aby zbadać polityczny wymiar organizacji SE i wyjaśnić ich potencjał transformacyjny. Organizacje SE mają sprecyzowane cele gospodarcze i społeczne, a często także środowiskowe. Obejmują one różne poziomy i formy opartych na współpracy, zrzeszaniu się i solidarności związków między pracownikami, producentami i konsumentami oraz krzewią demokrację w miejscu pracy i ideę samozarządzania. „To pouczający przedmiot badań, ponieważ organizacje takie wskazują na rzeczywiste alternatywy dla obecnych struktur i stosują je, by stworzyć bardziej sprawiedliwe społeczeństwo. Proponują inne spojrzenie na rzeczywistość, w której relacje społeczne oparte są na wzajemności i wspólności”, mówi dr Michela Giovannini, badaczka objęta programem „Maria Skłodowska-Curie”. Dr Giovannini badała organizacje SE działające na terenie Hiszpanii (w Katalonii) i Portugalii w różnych dziedzinach, takich jak edukacja, dostarczanie żywności, zakwaterowanie i usługi związane ze zdrowiem. Poza wywiadami półstrukturalnymi z niektórymi członkami, w ramach projektu prowadzono także obserwację uczestników podczas pewnych określonych wydarzeń oraz przeanalizowano dokumentację. „Kluczowe było ustalenie, że polityczny wymiar organizacji SE przejawia się w postaci dociekań dotyczących tego, co oznacza wspólne życie w demokracji, a także w kontroli przestrzeni publicznych, aby umożliwić doświadczenia z nowymi formami gospodarki i polityki, stworzonymi metodą oddolną”, mówi dr Giovannini. Rozkwit organizacji SE może tłumaczyć pragmatyczna, lokalna odpowiedź społeczności na stres społeczny i gospodarczy. Innym wyjaśnieniem są możliwości, które takie organizacje oferują na potrzeby konsolidacji tożsamości społecznych poprzez wymianę praktyk, pomysłów i symboli. Pewnym czynnikiem jest także istnienie silnych formalnych i nieformalnych sieci (np. wymiany niepieniężnej) oraz historyczna spuścizna zaangażowania obywatelskiego, co było szczególnie dobrze widoczne w Katalonii.
Poszerzenie zakresu
Kolejnym etapem projektu będzie dalsze wzmacnianie sieci badawczych skoncentrowanych na tej tematyce. Jedno z rozważanych podejść zakłada rozszerzenie zakresu tych działań badawczych na inne obszary w Europie i Ameryce Łacińskiej, aby rozwinąć teoretyczne podstawy tych badań, a także dostarczenie materiału do oceny skutków politycznych. „Sądzę, że coraz ważniejsza staje się kwestia zaznaczania, że organizacje SE istnieją, podejmowanie prób lepszego ich zrozumienia i wspieranie ich działań, ale nie w postaci odgórnych interwencji, lecz przy pomocy wspólnie opracowanych strategii, w ramach których aktywiści i praktycy zjednoczą siły z instytucjami, aby tworzyć bardziej sprawiedliwą politykę. Miałam możliwość obserwować wielu młodych ludzi, którzy z pasją i zaangażowaniem poszukiwali alternatyw, co było prawdziwie inspirujące”, mówi dr Giovannini.
