Jak emigranci wpływają na demokrację w swoich rodzinnych krajach
Międzynarodowa migracja i rozwój demokracji należą do jednych z najbardziej znaczących zjawisk współczesnego świata, w związku z czym zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu MIGRADEMO(odnośnik otworzy się w nowym oknie) postanowił sprawdzić, czy istnieją między nimi powiązania. „Czy emigranci wpływają na procesy demokratyczne w kraju pochodzenia za pośrednictwem przekazów pieniężnych i upowszechniania idei?” oraz „Czy emigranci powracający do swoich krajów przynoszą ze sobą nowe rozumienie demokracji?” – to zaledwie dwa z szeregu pytań, na które naukowcy próbowali odpowiedzieć w ramach podjętych badań. Czerpiąc z różnych metodologii, zespół złożony ze specjalistów w zakresie nauk społecznych postanowił przyjrzeć się z bliska związkowi między migracją a dyfuzją demokracji na przykładzie Maroka, Rumunii i Turcji. Przyjęte podejście łączyło etnografię polityczną, wywiady jakościowe i duże bezpośrednie badania ankietowe gospodarstw domowych. „W krajach osiedlania się imigrantów zjawisko międzynarodowej migracji jest postrzegane głównie jako wyzwanie, ale nasze badania pokazują, że migranci budują pomost między krajami zamieszkania i krajami pochodzenia oraz że mogą stać się inicjatorami przemian politycznych”, twierdzi Eva Østergaard-Nielsen, główna badaczka w projekcie MIGRADEMO. Uczona dodaje, że prace te opierają się na wcześniejszym programie badań, który na całym świecie zyskuje obecnie na popularności.
Siła przekazów pieniężnych i społecznych
Jedno z głównych ustaleń zespołu projektu dotyczy względnego znaczenia migracyjnych przekazów finansowych (pieniędzy) w porównaniu z przekazami społecznymi (upowszechnianiem idei) w kształtowaniu opinii na temat wpływów politycznych emigrantów. Stosując to samo badanie ankietowe w regionach o wysokim wskaźniku emigracji w trzech wspomnianych krajach, uczeni zdołali wykazać, że kluczowe znaczenie dla ustalenia, który rodzaj przekazów wywiera większy wpływ, ma kontekst. Jeśli chodzi o Maroko, podobnie silnym wpływem charakteryzują się zarówno scenariusze, w których osoby niebędące migrantami otrzymują przekazy pieniężne, jak i te, w których otrzymują one przekazy społeczne – w obu przypadkach respondenci pozytywnie oceniają emigrację oraz społeczny, gospodarczy i polityczny wpływ emigrantów. Jednak w Turcji przekazy społeczne nie wpływają znacząco na poglądy prezentowane przez respondentów, zaś w Rumunii przekazy pieniężne odgrywają mniejszą rolę niż przekazy społeczne. Wyniki badań sugerują, że wpływ przekazów pieniężnych i społecznych zależy zarówno od czynników lokalnych, jak i szerszych czynników krajowych, takich jak kontekst polityczny, szlaki migracji i postrzeganie migrantów przez społeczeństwo, co wskazuje na potrzebę przeprowadzenia bardziej szczegółowych badań dotyczących tej dynamiki. Projekt pozwolił również odkryć, że przekazy pieniężne przyczyniają się do wzmocnienia odporności demokratycznej. Przykładem jest Maroko, gdzie osoby niebędące migrantami, ale otrzymujące zarówno przekazy społeczne, jak i pieniężne, okazały się bardziej odporne na próby kupowania głosów wyborców – jako osoby mniej pasujące do profilu grupy docelowej i mniej skłonne do przyjmowania takich ofert.
Wpływ polityczny ponad granicami
Podczas badań terenowych zespół projektu MIGRADEMO udokumentował niezwykły przypadek, jaki miał miejsce w północnej Rumunii. Otóż w lokalnych wyborach burmistrzem miasta został emigrant, który otrzymał ogromne wsparcie z zagranicy. „Zmotywowani silnym pragnieniem zmian i innowacji w lokalnej polityce, migranci osiedleni we Włoszech agitowali wśród mieszkających daleko rodzin i przyjaciół, a w dniu wyborów przyjechali do kraju, aby oddać swój głos. Ich kandydatowi udało się w ten sposób przerwać długoletnią dominację partii i odsunąć od władzy dotychczasowego burmistrza, co pokazuje zmianę na poziomie lokalnym zawdzięczaną migrantom”, zauważa Østergaard-Nielsen. Ponadto w ramach projektu utworzono nowy duży zbiór danych oparty na zagregowanych informacjach na temat wzorców głosowania wśród emigrantów. Jednym z interesujących wniosków płynących z analizy tego zbioru danych jest fakt, że emigranci mieszkający w krajach, w których działają partie o antyimigranckim nastawieniu, w wyborach organizowanych w ich krajach pochodzenia częściej głosują na partie polityczne wspierające integrację mniejszości. Celem projektu MIGRADEMO było również zrozumienie, które indywidualne czynniki warunkują obieg i rozpowszechnianie idei demokratycznych. Jedno z badań ankietowych miało za zadanie sprawdzić, które grupy migrantów są wskazywane przez osoby niebędące migrantami jako najbardziej wiarygodne politycznie. Wyniki wskazują na ewidentny wzorzec: ludzie chętniej słuchają i wspierają politycznie osoby powracające z emigracji, które za granicą odniosły sukces zawodowy. Ponadto z badań wynika, że wpływ migracji na demokrację nie jest ani automatyczny, ani jednorodny. „Związek między migracją a dyfuzją demokracji powinien być wyjaśniony w całej swojej złożoności”, podsumowuje Østergaard-Nielsen. „Doświadczenie migracji może zmienić postawy i wartości poszczególnych osób, jednakże wpływ, jaki migranci wywierają na swoich znajomych i rodzinę w kraju pochodzenia, zależy od szeregu czynników, których rozróżnienie było naszym celem”.
