Ból neuropatyczny: lepsze rozumienie czynników ryzyka poprawi leczenie
O bólu neuropatycznym wiemy niewiele – wiemy na przykład, że dotyka on częściej cukrzyków lub pacjentów w trakcie chemoterapii. Czy to wystarczy, aby opracować środki przeciwdziałania? Niestety nie. W rzeczywistości wiedza na temat czynników, przez które choroba lub uszkodzenie układu czucia somatycznego przeradzają się w ból neuropatyczny nadal jest ograniczona. „Dedykowane ankiety oraz inne narzędzia oceny pomagające w odróżnieniu bólu neuropatycznego od bólu innego rodzaju powstały stosunkowo niedawno”, mówi David Bennett, profesor neurologii i neurobiologii w Departamencie Neuronauki Klinicznej Nuffield. „Tak naprawdę samo ustalenie, że ból neuropatyczny nie jest osobną jednostką chorobową zajęło naukowcom sporo czasu”. Wcześniej ból neuropatyczny definiowano głównie pod względem jego pierwotnej przyczyny – uszkodzenia układu nerwowego. Jednak z uwagi na to, że dziś większy nacisk kładzie się na mechanizmy go generujące, scharakteryzowanie ich wymaga przeprowadzenia badania dużej kohorty pacjentów. David Bennett i jego współpracownicy stworzyli ją z pomocą 12 ośrodków badawczych z całej Europy. „Chcieliśmy w ten sposób przeprowadzić stratyfikację pacjentów na tak zwane ‘profile sensoryczne’, biorąc pod uwagę lokalizację i charakterystykę objawów sensorycznych, a także ilościową ocenę czucia. Naszym celem było uzyskanie wglądu w patomechamizmy leżące u podstaw bólu neuropatycznego”, wyjaśnia Bennett.
Algorytm umożliwi podział pacjentów
Prawdopodobnie jednym z największych osiągnięć DOLORisk (Understanding risk factors and determinants for neuropathic pain) oraz innych unijnych projektów takich jak EUROPAIN jest stworzenie algorytmu umożliwiającego przypisanie poszczególnych pacjentów do podgrup na podstawie ich fenotypu dotyczącego czucia. Podgrupy te charakteryzują się utratą czucia, nadwrażliwością na bodźce mechaniczne oraz termiczne. Algorytm umożliwia lekarzom przeprowadzenie stratyfikacji pacjentów cierpiących na ból neuropatyczny do badań klinicznych, a ostatecznie także ustalenie optymalnych strategii leczenia. Nadal prowadzona jest analiza kohorty pacjentów, która umożliwi przewidywanie ryzyka wystąpienia bólu neuropatycznego. Jednocześnie badane są także choroby współistniejące, takie jak zaburzenia snu czy zaburzenia afektywne. Bennett twierdzi, że wyniki wczesnego etapu badania wzdłużnego wyraźnie podkreślają rolę, jaką jakość życia i czynniki psychologiczne odgrywają w ustalaniu ryzyka wystąpienia bólu neuropatycznego. „Mamy nadzieję, że zrozumienie genetycznych czynników ryzyka pomoże w ustaleniu celów leczenia, co zaowocuje powstaniem nowych leków przeciwbólowych. Praca naukowa autorstwa Blesneac i in., 2018 podaje za przykład kanał sodowy Nav1.7 którego rzadkie warianty zidentyfikowaliśmy jako czynniki ryzyka bolesnej neuropatii cukrzycowej. W oparciu o stworzone przez nas modele ludzkich komórek możemy zbadać skuteczność nowych leków takich jak te właśnie opracowywane, by selektywnie zablokować Nav1.7”, mówi Bennett.
Obecne i przyszłe plany
Projekt DOLORisk zakończy się w marcu 2020 roku. Konsorcjum obecnie kończy analizę genetyczną pozwalającą na ocenę potencjału biomarkerów takich jak EEG i próbuje zoptymalizować algorytmy przewidywania. „Uważamy, że projekt DOLORisk będzie w przyszłości bardzo ważnym zasobem badawczym i chcielibyśmy kontynuować obserwację długoterminową zrekrutowanych przez nas pacjentów. Wartość, jaką stanowią materiały kliniczne na początkowym etapie prac nad nowymi lekami przeciwbólowymi została doceniona przez kilka firm, które wyraziły swoje zainteresowanie projektem DOLORisk”, podsumowuje Bennett. Partnerzy projektu zgodzili się na kontynuację prac w ramach konsorcjum i obecnie poszukują przyszłych opcji finansowania, które zabezpieczą spuściznę projektu DOLORisk.
Słowa kluczowe
DOLORisk, ból neuropatyczny, algorytm, cukrzyca, chemioterapia, przewidywanie ryzyka, stratyfikacja pacjentów, profile sensoryczne
