Przetwarzanie mowy w hałaśliwym środowisku przez mózg może być markerem dysleksji
Od 10 do 15 % ludzi ma dysleksję. Zgodnie z opublikowanym niedawno raportem oznacza to, że to właśnie dysleksja, jest najczęstszym powodem różnic w wynikach w nauce. W samej Wielkiej Brytanii przypadłość ta dotyka od 6,6 do 9,9 miliona osób. Od 800 000 do 1,3 miliona z nich to kształcący się młodzi ludzie. W Wielkiej Brytanii ponad 80 % dzieci z dysleksją kończy szkołę nie będąc zdiagnozowanymi, pisze przewodniczący brytyjskiej Ogólnopartyjnej Grupy Parlamentarnej (APPG) ds. dysleksji i innych specyficznych trudności w uczeniu się (SpLD). Ma to często istotny wpływ na ich perspektywy akademickie i zawodowe. Przyczyny schorzenia pozostają niejasne, ale Mathieu Bourguignon, badacz związany z Centrum Badań nad Poznaniem i Neuronaukami (ULB, Bruksela) w swoich pracach rozważa neuronalne podstawy dysleksji i trudności dyslektycznych czytelników w przetwarzaniu mowy w hałasie.
Strategie czytania
Deficyt fonologiczny w dysleksji oraz jego pogłębienie w obecności hałasu zidentyfikowano po raz pierwszy na początku lat 80. Chociaż obecnie uznaje się, że dysleksja jest zaburzeniem wieloczynnikowym, to jednak deficyt fonologiczny jest nadal postrzegany jako czynnik dominujący. Aby w pełni zrozumieć wyniki projektu DysTrack, kluczowe jest zrozumienie samego procesu czytania. Jak wyjaśnia Bourguignon, który otrzymał wsparcie w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie”, „istnieją dwie różne strategie: pierwsza to odczytywanie słów litera po literze i zamiana pojedynczych liter na odpowiadające im dźwięki. Drugą jest natychmiastowe odczytanie słów poprzez bezpośrednie rozpoznanie ich na podstawie obrazu. „Pierwsza strategia jest używana do czytania nieznanych słów i podczas nauki czytania. Druga strategia jest cechą charakterystyczna dla płynnego czytania”.
Wgląd w to, jak mózg przetwarza mowę
Kiedy neurony się aktywują, przepływają przez nie małe prądy. Wytwarzają one pola magnetyczne i elektryczne, które są mierzalne na skórze głowy za pomocą odpowiednich czujników. Technika ta, zwana magnetoencefalografią, została wykorzystana przez uczonych projektu DysTrack do oceny, w jaki sposób aktywność mózgu osób badanych korelowała z niektórymi właściwościami sygnałów mowy. Ogółem w badaniu wzięło udział 99 dzieci w wieku 6–12 lat, z czego u 26 rozpoznano dysleksję. Wszyscy badani byli rodzimymi użytkownikami języka francuskiego. Eksperci neuropsycholodzy oceniali umiejętność czytania, pamięć, umiejętności językowe, IQ i inne istotne zmienne charakteryzujące każde z uczestniczących w projekcie dzieci. Przez około 20 minut dzieci słuchały bajki z różnymi rodzajami hałasu w tle. Ich aktywność mózgu została zarejestrowana za pomocą magnetoencefalografii. W tym otoczeniu naukowcy mogli skorelować zdolność czytania ze stopniem synchronizacji pomiędzy aktywnością mózgu a sygnałami mowy, w różnych warunkach hałasu. Badacze znaleźli skromną korelację 0,4 pomiędzy pomiarami zdolności mózgu do rozpoznawania mowy w zgiełku kawiarnianym a dojrzałością drugiej strategii czytania. „Wyniki są bardzo obiecujące. Zależność między umiejętnością rozróżniania mowy w hałaśliwym otoczeniu a udanym czytaniem otwiera nowe drogi diagnozy”, mówi Bourguignon, „ale potrzeba więcej badań, aby przekształcić rezultaty w przydatne narzędzie do wykrywania dysleksji”.
Od badań do narzędzia diagnostycznego – co dalej?
Jednym z pomysłów na potencjalnie użyteczne badania następcze jest ustalenie, czy technika ta może stać się bardziej dostępna. „Fantastycznie byłoby móc sprawdzić, czy podobne wyniki można uzyskać za pomocą szerzej dostępnych systemów elektroencefalograficznych”. Bourguignon, który opisał swoje ustalenia w artykule „Cortical tracking of speech in noise accounts for reading strategies in children”, prowadzi obecnie badania mające na celu ocenę stopnia, w jakim można przewidzieć przyszłe umiejętności czytania u dzieci, które nie nauczyły się jeszcze czytać, wykorzystując w tym celu ich markery.
Słowa kluczowe
DysTrack, dysleksja, aktywność mózgu, specyficzne różnice w nauce, mowa, hałas, mózg, diagnostyka, magnetoencefalografia, czytanie
