Badanie rzeczywistych i postrzeganych skutków migracji wewnątrzunijnej Swoboda przemieszczania się po krajach Unii Europejskiej jest częstym celem krytyki ze strony partii populistycznych, czas więc oddzielić fakty od mitów. Zespół projektu REMINDER zbadał społeczne i gospodarcze skutki mobilności wewnątrzunijnej (zwanej w skrócie „mobilnością”) oraz przeanalizował, jak kwestia migracji jest traktowana w mediach, przez opinię publiczną i w debacie politycznej. Społeczeństwo © Rob Wilson, Shutterstock Jeśli chcemy, by „swobodny przepływ osób” – jeden z czterech filarów UE – nadal był podstawą projektu europejskiego, wszyscy obywatele muszą lepiej zrozumieć jego pozytywne i negatywne strony. Interaktywna strona internetowa, uruchomiona w ramach finansowanego przez UE projektu REMINDER, zawiera kompleksowe dane dotyczące różnych, powiązanych ze sobą zagadnień związanych z mobilnością. Warto przyjrzeć się bliżej niektórym publikacjom zamieszczonym na stronie, jako że oferują wyjątkowy wgląd w mobilność wewnątrzunijną (w tym dane liczbowe, analizy skutków oraz różne raporty), a raczej w to, co wiemy, lub co wydaje nam się, że wiemy, na temat mobilności. Dane opowiadają historię Gdy badacze przeanalizowali dane dotyczące przepływów mobilności wewnątrzunijnej, opierając się na oficjalnych statystykach państw członkowskich (dostępnych za pośrednictwem „zestawienia baz danych” opracowanego w ramach projektu REMINDER), odkryli duży odsetek osób powracających z emigracji do swojego kraju, najbardziej widoczny wśród obywateli Rumunii (około 90 000 osób wróciło do kraju w 2016 roku). Takie dane podważają wiodącą narrację, zgodnie z którą mobilność wewnątrzunijna jest wyłącznie jednokierunkowa (w tym wypadku ze wschodu na zachód). Jeśli chodzi o wpływ mobilności na finanse publiczne, zespół projektu REMINDER ustalił, że wprawdzie pracownicy migrujący z UE mają ogólnie pozytywny wpływ netto na finanse publiczne krajów przyjmujących, ale jest to zazwyczaj powiązane z negatywnym wpływem netto na ich systemy świadczeń dla bezrobotnych. Badacze wskazali jednak, że to „obciążenie podatkowe” jest niewielkie. „W tym kontekście istotne staje się takie kształtowanie polityki, a w tym przypadku organizowanie systemu opieki społecznej, żeby uspokoić krytyków swobodnego przepływu osób i zapewnić ich, że pracownicy migrujący nie tylko biorą, ale także dają. To poczucie wzajemności jest czymś bardzo ważnym dla ludzi”, wyjaśnia Carlos Vargas-Silva, dyrektor organizacji COMPAS, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Oksfordzkiego – lidera konsorcjum projektu REMINDER. Co do roli mediów, w większości krajów prasa poświęca zaskakująco niewiele uwagi mobilności wewnątrzunijnej (w porównaniu do migracji obywateli państw trzecich). Wyjątkiem jest byłe państwo członkowskie UE, Zjednoczone Królestwo, gdzie stale poruszanym tematem w krajowych mediach była mobilność wewnątrz UE – od rozszerzenia UE na kraje Europy Wschodniej w 2004 i 2007 roku po brexit. Multidyscyplinarne podejście badawcze Aby zbadać, jakie opinie na temat mobilności dominują w społeczeństwie, badacze zastosowali różne metody. Przeprowadzili między innymi badanie opinii publicznej (powtórzone trzy razy w okresie ponad 11 miesięcy) z udziałem 7 000 respondentów. Oprócz tego udostępnili internetowe badanie polegające na rozwiązywaniu testu dotyczącego krótkoterminowych skutków mobilności, w którym respondentom pokazywano różne artykuły prasowe na temat migracji, a następnie pytano ich, czy akceptują swobodny przepływ osób. Wyniki pokazały, że istnieje związek – w określonych okolicznościach – pomiędzy przedstawianiem migrantów w negatywnym świetle przez media a swobodnym przepływem osób, ale respondenci generalnie nie rozróżniali przepływów z krajów UE i krajów spoza UE. Ocena wpływu tradycyjnych mediów, mediów społecznościowych oraz informacji rozpowszechnianych przez partie polityczne i organizacje społeczeństwa obywatelskiego okazała się niemałym wyzwaniem. Jako że badacze chcieli przeanalizować dane z Niemiec, Węgier, Włoch, Polski, Rumunii, Hiszpanii, Szwecji i Zjednoczonego Królestwa, natrafili na problem w postaci ogromnej ilości informacji w wielu językach. Rozwiązaniem okazało się zastosowanie różnych technik komputerowych, dzięki czemu zespołowi projektu REMINDER udało się przetłumaczyć około 140 000 artykułów prasowych na jeden język docelowy (przeważnie angielski). Przetłumaczone teksty zostały dodatkowo zweryfikowane przez rodzimych użytkowników danego języka, którzy byli też odpowiedzialni za wskazanie kontekstu specyficznego dla danego kraju czy kultury. Przydatne zasoby „Nasze badania mają kluczowe znaczenie w dzisiejszych czasach, ponieważ wzrost nastrojów populistycznych i nacjonalistycznych na całym świecie oznacza, że projekt europejski jako całość stoi w obliczu wyzwań, z którymi nigdy wcześniej nie musiał się mierzyć”, mówi Vargas-Silva. Wyniki projektu REMINDER są szeroko cytowane w publikacjach naukowych, ale zespół nie spoczywa na laurach i promuje dane zebrane podczas prac jako zasoby oparte na dowodach, przydatne dla decydentów, mediów i organizacji społeczeństwa obywatelskiego. Słowa kluczowe REMINDER, swoboda przemieszczania się, migracja, opieka społeczna, polityka, populistyczny, opinia publiczna, media, prasa, języki
