Świetny start wirtualnej kontroli ruchu lotniczego i kontrolerzy lotów rodem z przyszłości
Zakłada się, że do roku 2040 ruch lotniczy w Europie może wzrosnąć o ponad 50 %, co znacznie obciąży i tak mocno już przeciążony system zarządzania ruchem lotniczym (ang. air traffic management, ATM). Wskazują na to badania EUROCONTROL. Ponadto istotnym wyzwaniem jest fragmentacja systemu. Około 65 centrów kontroli ruchu lotniczego (ang. air traffic control, ATC) pokrywa codziennie nawet 750 sektorów europejskiej przestrzeni powietrznej. Jeśli ATM w Europie nie przejdzie modernizacji, do 2040 roku około 160 milionów pasażerów rocznie może zostać pozbawionych możliwości odbywania lotów. Koordynator projektu PJ16 CWP HMI Richard Beaulieu mówi: „Udało się nam skutecznie zbadać dwa innowacyjne rozwiązania – wirtualne centra ATC i optymalne wykorzystanie najnowszych narzędzi z myślą o kontrolerach lotów”. Trwający 3 lata projekt został sfinansowany w ramach Wspólnego Przedsięwzięcia SESAR, partnerstwa publiczno-prywatnego utworzonego w celu modernizacji europejskiego systemu ATM, do którego należy 21 partnerów z sektorów publicznego i prywatnego.
Wirtualne centra ATC
Jedną z metod optymalizacji europejskiej przestrzeni powietrznej jest zorganizowanie centrów wirtualnych, dzięki czemu usługi ruchu lotniczego w danej przestrzeni powietrznej zapewniane przez jednego dostawcę usług nawigacyjnych będą mogły być przekazane innemu. „Centra wirtualne dają większą elastyczność ATM w wyniku geograficznego i organizacyjnego rozprzężenia usług danych ATM, takich jak dane lotów, dane z radaru, komunikaty głosowe i o pogodzie. Umożliwiłoby to sprawniejsze i tańsze świadczenie usług liniom lotniczym oraz innym użytkownikom przestrzeni powietrznej”, zauważa Beaulieu, inżynier systemów ATM pracujący dla głównego partnera projektu, francuskiego Thales LAS France SAS. Centra wirtualne stanowiłyby znaczne ulepszenie w stosunku do istniejących centrów ATC, które zostały powołane w każdym kraju członkowskim UE i wybudowane w pobliżu radarów lub anten radiowych. Z czasem ten podział europejskiej przestrzeni powietrznej na sektory ograniczył system geograficznie i skutecznie uniemożliwia mu dynamiczne dostosowanie się do potrzeb rosnącego ruchu powietrznego. Beaulieu przypomniał przeprowadzoną w październiku 2019 roku demonstrację procedur przekazywania kontroli nad przestrzenią powietrzną i lotami między tymi sektorami, jaką przeprowadziło siedmiu dostawców usług nawigacji lotniczej. Ukazywała ona potencjalne korzyści płynące ze współdziałania, ekonomiczności i elastyczności świadczenia takich usług europejskim ATM.
Dostosowanie interfejsu człowiek-maszyna do potrzeb kontrolerów
W ramach projektu sprawdzono również możliwości ułatwienia pracy europejskim kontrolerom lotów. Każdego dnia od 1 400 do 2 250 kontrolerów lotów pojawia się w centrach ATC, by spełniać swoje obowiązki zawodowe. Prowadzone prace uwzględniały też stworzenie nowego interfejsu człowiek-maszyna, dzięki któremu kontrolerzy mogliby skuteczniej współpracować z komputerami. Beaulieu zauważa: „Okazało się, że kontrolerzy mogą pracować z użyciem nowego interfejsu człowiek-maszyna czy na wirtualnym stanowisku pracy i obsługiwać ruch lotniczy tak jak zwykle. Daje im to sposobność wykorzystania najnowszych narzędzi, takich jak wprowadzanie wielopunktowe, automatyczne rozpoznanie mowy, rozwiązania naprowadzające uwagę i systemy zarządzania dostosowane do profilu użytkownika”. Wszystkie narzędzia, w tym także te częściowo wykorzystywane już przez kontrolerów w codziennej pracy, zostały ocenione pozytywnie. Przykładowo pakiet narzędzi rozpoznawania mowy poprawnie interpretuje nawet 90 % treści. Beaulieu podsumowuje: „Nowe metody współpracy z komputerem za pomocą interfejsu człowiek-maszyna ułatwią kontrolerom pracę, wyraźnie podnosząc ich wydajność i świadomość w danej chwili, a jednocześnie zmniejszą obciążenie pracą i poziom stresu”. Dalsze badania dotyczące technologii stanowiska pracy kontrolera lotu i wirtualnych centrów ATC są planowane w ramach kolejnych projektów przedsięwzięcia SESAR.
Słowa kluczowe
PJ16 CWP HMI, kontrola ruchu lotniczego, ATC, zarządzanie ruchem lotniczym, ATM, stanowisko pracy kontrolera lotów, CWP, interfejs człowiek-maszyna, HMI, SESAR, rozpoznawanie mowy, centra wirtualne
