W jaki sposób osobiste doświadczenie zaburza postrzeganie ryzyka w przyszłości?
Zyski i straty (zwane również rozliczeniami) wynikające z przeszłych doświadczeń osobistych odgrywają ważną rolę w kształtowaniu przyszłego zachowania. Na przykład udokumentowano(odnośnik otworzy się w nowym oknie), że doświadczenie wygranej na giełdzie zwiększa gotowość do inwestowania. Jeśli chodzi o finanse behawioralne, taki sposób działania ma wpływ na inne wzorce behawioralne w procesie podejmowania decyzji, takie jak instynkt stadny(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Jednakże niewiele wiadomo na temat mechanizmu leżącego u podstaw takiego wpływania doświadczeń na działania ani też na temat sposobu, w jaki zniekształcają one przekonania dotyczące późniejszych działań. Stawiając czoła temu wyzwaniu, twórcy projektu PBDM, korzystający ze wsparcia w ramach działania „Maria Skłodowska-Curie”, zbadali skutki osobistych rozliczeń na decyzje w okolicznościach wymagających powtarzalnego podejmowania decyzji w określonych warunkach, tak jak ma to miejsce w sektorze finansowym.
Wprowadzenie teorii do rzeczywistego świata
Na początku opracowano ramy teoretyczne i zweryfikowano je na drodze eksperymentu, aby wykazać, w jaki sposób rozliczenia doświadczeń zaburzają przekonania. Po pewnych początkowych problemach z połączeniem teorii i praktyki przeprowadzono eksperyment, którego wyniki opublikowano w „The Economic Journal”(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Kluczowym wynikiem eksperymentu jest wyjaśnienie powszechnego problemu, z którym boryka się wiele podmiotów podejmujących decyzje w sytuacji niepewności: wcześniejsze zyski i pozytywne doświadczenia mogą sprawić, że dana osoba nie jest w stanie przyjąć do wiadomości nowych negatywnych informacji, przez co zbyt optymistycznie podchodzi do przyszłości. Koordynator projektu, Peiran Jiao, wyjaśnia, że model teoretyczny ma ważne praktyczne konsekwencje: „Pokazuje to, że na przykład na giełdzie inwestorzy powinni uważać, by analizując dane na temat akcji, nie kierować się osobistymi zyskami i stratami. W szczególności powinni oni zwracać uwagę na potencjalną przypadkowość danego problemu oraz fakt, że ich własne doświadczenie jest tylko jednym elementem całej układanki, w dodatku prawdopodobnie nieobiektywnym”. Jest to wyzwanie, z którym boryka się wiele podmiotów działających w sektorze finansowym i poza nim. Inwestor może nadmiernie optymistycznie podchodzić do akcji po wcześniejszym osiągnięciu zysku, konsument zaś może nadmiernie przywiązać się do marki, z którą miał dobre doświadczenia. „Znając moc takiego uprzedzenia, ludzie powinni zachować ostrożność, tworząc i aktualizując przekonania dotyczące rzeczywistych problemów”, stwierdza Jiao.
Szeroka gama potencjalnych zastosowań i konieczność dalszych badań
Choć wyniki projektu mogą mieć znaczenie dla różnych dziedzin, są szczególnie cenne, jeśli chodzi o poprawę dobrostanu inwestorów indywidualnych. W szczególności wyniki zapewniają pośrednikom finansowym – bankom, funduszom i firmom brokerskim – narzędzia do poprawy wyników ich klientów na giełdzie. Dają one też rządom, organizacjom pozarządowym takim jak European Federation of Investors and Financial Services Users(odnośnik otworzy się w nowym oknie) oraz programom ochrony inwestorów wymaganą podstawę do opracowywania programów edukacyjnych dla inwestorów, które mogą zwiększyć świadomość na temat uprzedzeń wynikających z rozliczenia własnych doświadczeń. Choć wyniki projektu w dużym stopniu przyczyniły się do zrozumienia wpływu doświadczenia na późniejsze przekonania i decyzje, Jiao uważa, że istnieje jeszcze ważny element do przeanalizowania. „Gdy badacze zajmują się tą kwestią, zwykle zakładają, że wpływ na późniejsze decyzje ma rzeczywiste doświadczenie i wynikające z niego rozliczenie. Jednakże gdy ludzie podejmują decyzje, polegają na swoim wspomnieniu dotyczącym doświadczenia z przeszłości, a ludzka pamięć nie jest dokładnym i obiektywnym zbiorem informacji na temat przeszłości”. Jiao będzie kontynuować swe badania w tym zakresie, aby uzyskać wyniki istotne dla szerokiej gamy interakcji społecznych zależnych od osobistych doświadczeń.
