Bardziej osiadły tryb życia przyczynił się do rozwoju wiosek rolniczych w czasie rewolucji neolitycznej
Badania izotopowe są szeroko stosowane do gromadzenia informacji i danych na temat związków organicznych i nieorganicznych, a ich zastosowania pozwoliły nam dotychczas zgłębić zagadnienia takie jak migracje ludzi oraz ich diety w przeszłości, a także umożliwiły nam odtworzenie warunków środowiskowych i klimatycznych panujących w dawnych czasach. Metoda ta okazała się również nieodzowna w przypadku badań dotyczących rewolucji neolitycznej na terenach Europy, jednak niewielu naukowców postanowiło dotychczas przyjrzeć się bliżej temu zagadnieniu na terenach Bliskiego Wschodu, gdzie zmiany związane ze sposobem pozyskiwania żywności zaszły znacznie wcześniej niż w Europie, a dodatkowo miały znacznie bardziej złożony charakter. Problem ten opisuje Andrew Millard, koordynator projektu ISONEO, który stwierdza: „W związku z tym obecnie nie dysponujemy wieloma informacjami i danymi na temat zmian dotyczących diety i mobilności ludzi, co oznacza, że nie jesteśmy w stanie porównać przemian zachodzących w tym kluczowym regionie z późniejszą rewolucją europejską czy analogicznymi procesami zachodzącymi w innych obszarach świata”. Zespół badawczy postawił sobie dlatego za cel częściowe zniwelowanie tego braku równowagi pod kątem badań.
Rewolucja neolityczna – rolnictwo na Bliskim Wschodzie
Zespół skupiony wokół projektu ISONEO, który został zrealizowany dzięki wsparciu z działania „Maria Skłodowska-Curie”, wykorzystał analizę izotopów węgla w celu badania diet wybranych społeczności neolitycznych zamieszkujących tereny Bliskiego Wschodu. Badania izotopów strontu i tlenu w szkliwie zębów znalezionych wśród badanych szczątków umożliwił im również bliższe przyjrzenie się znaczeniu migracji dla tworzenia oraz przetrwania neolitycznych społeczeństw okresu preceramicznego żyjących na obszarach Jordanii, Izraela i Syrii. Lista stanowisk archeologicznych objętych badaniami obejmowała Eynan-Mallaha (kultura natufijska), Tell Qarassa North (wczesny neolit preceramiczny B), Kharaysin (środkowy neolit preceramiczny B), Ain Ghazal (środkowy neolit preceramiczny B – neolit preceramiczny C), oraz Baysamun (neolit preceramiczny C). W oparciu o wyniki przeprowadzonych badań badacz projektu Jonathan Santana donosi: „byliśmy w stanie wykazać znaczący poziom mobilności populacji w okresie schyłkowej kultury natufijskiej w Eynan-Mallaha”. Schyłkowe społeczności kultury natufijskiej stanowiły grupy zbieracko-łowieckie, które z czasem stawały się coraz bardziej osiadłe. Wnioski wypływające z badań realizowanych w ramach projektu ISONEO pokazują jasne dowody wskazujące na postępujące osiadanie społeczności w Eynan-Mallaha. „Nasze wyniki sugerują, że gromadzenie ludzi było istotnym czynnikiem wpływającym na popularyzację osiadłego trybu życia w okresie kultury natufijskiej”, dodaje Santana. Dalsze wyniki badań wskazują na to, że większość osób zamieszkujących tamte tereny była mieszkańcami swoich wiosek – jedynie w przypadku dwóch stanowisk pojawiły się szczątki osób uznanych za przybyszów z zewnątrz. Było tak w przypadku Tell Qarassa North oraz Baysamun. Pomimo tego, że zespół nie był w stanie ustalić potencjalnego obszaru pochodzenia obcego ze stanowiska Tell Qarassa North, badacze typują Dolinę Jordanu lub obszary przybrzeżne. Wyniki badań izotopu strontu obcego ze stanowiska w Baysamun, zlokalizowanego na tym samym obszarze co Eynan-Mallaha wskazują na różne regiony pochodzenia, zmieniające się z epipaleolitu na neolit preceramiczny C.
Niska mobilność sprzyja rozwojowi wiosek rolniczych
Badania realizowane w ramach projektu ISONEO wykazały, że większość osób wychowywała się w swoich wioskach zlokalizowanych na neolitycznych stanowiskach wybranych na potrzeby prac. Badacze wskazują również na niską mobilność dawnych mieszkańców wiosek ery neolitu preceramicznego, często ograniczoną wyłącznie do lokalnych obszarów, co może stanowić potwierdzenie modelu interakcji i kontaktów w południowym Lewancie opartego na mobilności jednostek oraz wybranych grup zadaniowych. „Niska mobilność mogła sprzyjać rozwojowi wsi rolniczych, dzięki czemu stawały się bardziej zrównoważone i bardziej odporne na różne przeciwności w czasie rewolucji neolitycznej. Wyniki przeprowadzonych badań sugerują, że migracja lub wymiana ludności pomiędzy poszczególnymi stanowiskami nie była niezbędna do zbudowania trwałych i wytrzymałych sieci interakcji”, podsumowuje Santana.
Słowa kluczowe
ISONEO, neolit, neolit preceramiczny, Bliski Wschód, rolnictwo, mobilność ludzi, osiadły tryb życia, analiza izotopowa
