Globalny handel wirtualną wodą
Każdego roku na świecie handel produktami rolnymi osiąga wartość bilionów dolarów. W produktach tych zawarta jest woda zużywana w czasie ich uprawy. Geograf Tony Allan określił to zjawisko w 1993 roku mianem „wirtualnej wody”. Finansowany przez UE projekt CWASI miał na celu lepsze zrozumienie globalnego handlu wirtualną wodą. „Kiedy jesz chleb we Włoszech, z dużym prawdopodobieństwem pszenica użyta do jego produkcji została wyhodowana w Mołdawii lub innym kraju”, zauważa badacz Francesco Laio. Chociaż handel między dwoma krajami może być zrównoważony z punktu widzenia samej gospodarki, jeden kraj może eksportować swoją wodę, jeśli sprzedaje uprawy wymagające intensywnego nawadniania i importuje żywność, która tego nie wymaga. Aby stworzyć mapę globalnego handlu wirtualną wodą, Laio i jego współpracownicy z Politechniki w Turynie we Włoszech zebrali dane na temat międzynarodowego handlu towarami spożywczymi od 1961 do 2016 roku, identyfikując pochodzenie 370 różnych produktów spożywczych. Łącznie sieć obejmuje ponad 15 000 międzynarodowych przepływów towarów spożywczych.
Ślad wodny
Jednym z zarzutów wobec koncepcji wirtualnej wody Allana było to, że nie można jej wykorzystać jako wskaźnika szkodliwości dla środowiska, ponieważ traktuje ona wszystkie metody poboru wody jako jednakowe i nie ocenia, czy zużycie wody jest zrównoważone. „Czym innym jest eksport 1000 m3 wody z Kanady, gdzie jest jej pod dostatkiem, a czym innym wywiezienie jej z Hiszpanii, gdzie jej brakuje”, wyjaśnia Laio. Aby temu zaradzić, Laio ze współpracownikami wprowadzili koncepcję środowiskowego kosztu wydobycia, identyfikując prawdopodobne źródło wody – opady deszczu lub wody powierzchniowe/gruntowe – wykorzystywane do uprawy i przetwarzania każdego rodzaju żywności, a także wpływ na innych użytkowników. Dane te mogą także posłużyć do modelowania przyszłych scenariuszy. „Jednym z głównych celów projektu CWASI jest umożliwienie przewidzenia, jak bardzo woda będzie się przemieszczać w przyszłości”, dodaje Laio. „Mówiąc bardziej obrazowo, tego rodzaju działania można porównać do próby ustalenia, ile funtów jabłek Włochy będą eksportować w 2050 roku – to niełatwe zadanie”. Zespół zidentyfikował statystycznie istotne współczynniki tych przepływów, takie jak populacje krajów importujących i eksportujących, odległość między krajami, bogactwo każdego kraju i wiele innych. „Staramy się zrozumieć, w jaki sposób system ewoluuje pod względem łączności i odporności”, mówi.
Przyszły wstrząs
Druga część projektu CWASI poświęcona była skutkom kryzysów w takim wzajemnie połączonym handlu wodą. Laio przytacza przykład kryzysu gospodarczego w Argentynie z 1998 roku. „Włochy importowały z Argentyny wiele towarów, tymczasem w związku z kryzysem gospodarczym zdolność produkcyjna Argentyny spadła o 50 procent w ciągu jednego roku w przypadku niektórych produktów”, zauważa. „Włochy nie mogły już importować z tego kraju i zastąpiły handel z Argentyną importem z innych miejsc”. Inne kraje zależne od argentyńskiego eksportu zostały jednak pozostawione same sobie. „Z jednej strony zglobalizowane systemy są bardziej odporne na kryzys”, mówi Laio. „Jednak problemem w przypadku systemów połączonych jest to, że kryzysy mogą rozprzestrzeniać się w bardzo nierówny sposób, uderzając mocniej w mniej zamożne gospodarki”. Z bazy danych CWASI mogą już korzystać inni badacze poprzez repozytorium Zenodo, a Laio z zespołem zachęcają innych naukowców do jej rozwijania i ulepszania. Baza danych jest również dostępna dla ogółu społeczeństwa na stronie internetowej projektu, której przyjazny dla użytkownika interfejs pozwala na zapoznawanie się z różnymi danymi dotyczącymi wirtualnej wody.
Słowa kluczowe
CWASI, woda, żywność, towary, strumienie, handel, wbudowany, wirtualna woda, niedobór, sieć, eksport
