Globalny handel wirtualną wodą
Każdego roku na świecie handel produktami rolnymi osiąga wartość bilionów dolarów. W produktach tych zawarta jest woda zużywana w czasie ich uprawy. Geograf Tony Allan określił to zjawisko w 1993 roku mianem „wirtualnej wody”. Finansowany przez UE projekt CWASI miał na celu lepsze zrozumienie globalnego handlu wirtualną wodą. „Kiedy jesz chleb we Włoszech, z dużym prawdopodobieństwem pszenica użyta do jego produkcji została wyhodowana w Mołdawii lub innym kraju”, zauważa badacz Francesco Laio. Chociaż handel między dwoma krajami może być zrównoważony z punktu widzenia samej gospodarki, jeden kraj może eksportować swoją wodę, jeśli sprzedaje uprawy wymagające intensywnego nawadniania i importuje żywność, która tego nie wymaga. Aby stworzyć mapę globalnego handlu wirtualną wodą, Laio i jego współpracownicy z Politechniki w Turynie(odnośnik otworzy się w nowym oknie) we Włoszech zebrali dane na temat międzynarodowego handlu towarami spożywczymi(odnośnik otworzy się w nowym oknie) od 1961 do 2016 roku, identyfikując pochodzenie 370 różnych produktów spożywczych. Łącznie sieć obejmuje ponad 15 000 międzynarodowych przepływów towarów spożywczych.
Ślad wodny
Jednym z zarzutów wobec koncepcji wirtualnej wody Allana było to, że nie można jej wykorzystać jako wskaźnika szkodliwości dla środowiska, ponieważ traktuje ona wszystkie metody poboru wody jako jednakowe i nie ocenia, czy zużycie wody jest zrównoważone. „Czym innym jest eksport 1000 m3 wody z Kanady, gdzie jest jej pod dostatkiem, a czym innym wywiezienie jej z Hiszpanii, gdzie jej brakuje”, wyjaśnia Laio. Aby temu zaradzić, Laio ze współpracownikami wprowadzili koncepcję środowiskowego kosztu wydobycia, identyfikując prawdopodobne źródło wody – opady deszczu lub wody powierzchniowe/gruntowe – wykorzystywane do uprawy i przetwarzania każdego rodzaju żywności, a także wpływ na innych użytkowników. Dane te mogą także posłużyć do modelowania przyszłych scenariuszy. „Jednym z głównych celów projektu CWASI jest umożliwienie przewidzenia, jak bardzo woda będzie się przemieszczać w przyszłości”, dodaje Laio. „Mówiąc bardziej obrazowo, tego rodzaju działania można porównać do próby ustalenia, ile funtów jabłek Włochy będą eksportować w 2050 roku – to niełatwe zadanie”. Zespół zidentyfikował statystycznie istotne współczynniki tych przepływów, takie jak populacje krajów importujących i eksportujących, odległość między krajami, bogactwo każdego kraju i wiele innych. „Staramy się zrozumieć, w jaki sposób system ewoluuje pod względem łączności i odporności”, mówi.
Przyszły wstrząs
Druga część projektu CWASI poświęcona była skutkom kryzysów w takim wzajemnie połączonym handlu wodą(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Laio przytacza przykład kryzysu gospodarczego w Argentynie z 1998 roku. „Włochy importowały z Argentyny wiele towarów, tymczasem w związku z kryzysem gospodarczym zdolność produkcyjna Argentyny spadła o 50 procent w ciągu jednego roku w przypadku niektórych produktów”, zauważa. „Włochy nie mogły już importować z tego kraju i zastąpiły handel z Argentyną importem z innych miejsc”. Inne kraje zależne od argentyńskiego eksportu zostały jednak pozostawione same sobie. „Z jednej strony zglobalizowane systemy są bardziej odporne na kryzys”, mówi Laio. „Jednak problemem w przypadku systemów połączonych jest to, że kryzysy mogą rozprzestrzeniać się w bardzo nierówny sposób, uderzając mocniej w mniej zamożne gospodarki”. Z bazy danych CWASI mogą już korzystać inni badacze poprzez repozytorium Zenodo(odnośnik otworzy się w nowym oknie), a Laio z zespołem zachęcają innych naukowców do jej rozwijania i ulepszania. Baza danych jest również dostępna dla ogółu społeczeństwa na stronie internetowej projektu(odnośnik otworzy się w nowym oknie), której przyjazny dla użytkownika interfejs pozwala na zapoznawanie się z różnymi danymi dotyczącymi wirtualnej wody.
