Kto ma ochotę na świerszcza? Stosunek Europejczyków do alternatywnych źródeł białka
Najnowsze badanie, przeprowadzone pod egidą Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS, rzuciło nieco światła na poglądy europejskich konsumentów na temat tzw. alternatywnych źródeł białka (ang. Alternative Protein Food, APF). Badanie zostało wykonane przy wsparciu finansowanego przez Unię Europejską projektu LIKE-A-PRO, którego ostatecznym celem jest włączenie żywności APF do głównego trendu, tak aby stała się ona powszechnie dostępna i akceptowana przez konsumentów w całej Europie. Warto przy tym jednak postawić sobie kilka kluczowych pytań. Czy gusta kulinarne mieszkańców północnej Europy są takie same jak mieszkańców Południa? Czy Europejczycy z Południa chętnie sięgnęliby po przekąskę ze świerszcza? Do jakiego stopnia mieszkańcy Europy Wschodniej są otwarci na innowacyjne produkty żywnościowe? W poszukiwaniu odpowiedzi na powyższe pytania uczeni postanowili przeprowadzić odpowiednie badanie w ośmiu europejskich krajach – Czechach, Danii, Finlandii, Hiszpanii, Niemczech, Polsce, Włoszech i Zjednoczonym Królestwie, aby zebrać dane dotyczące stosunku konsumentów do żywności produkowanej z białka z alternatywnych źródeł, takich jak groch, rzepak, grzyby, kryl i mącznik młynarek. Ponadto zespół przeanalizował wyniki badań pochodzące z jedenastu baz danych recenzowanych czasopism naukowych. Jak się okazało, wielu konsumentów postrzega produkty hybrydowe, a więc łączące białka ze źródeł konwencjonalnych i alternatywnych, jako wybór, który jest zdrowszy, bardziej etyczny i przyjazny dla środowiska niż produkty mięsne. Co ciekawe, nie oznacza to wcale, że ci sami konsumenci wyrazili chęć zakupienia takich produktów. Przykładem jest Dania, gdzie pozytywne nastawienie do APF było szczególnie widoczne, jednak jak dowiadujemy się z pewnego projektu badawczego dotyczącego intencji zakupowych, tylko 46 % Duńczyków jest skłonnych kupować hybrydowe produkty mięsne, tj. na bazie zarówno mięsa, jak i roślin.
Mniej chętna Europa Wschodnia
Przeprowadzona w ramach projektu analiza wykazała, że w porównaniu z respondentami z Dani i Niemiec konsumenci z Czech i Polski wiedzieli mniej o nowej żywności i byli mniej skłonni ją zaakceptować. „Trendy te należy rozpatrywać w kontekście utrzymującego się wysokiego spożycia mięsa (w porównaniu ze spożyciem roślin strączkowych) na mieszkańca w latach 2018–2020 w krajach takich jak Polska”, wyjaśnia główna autorka badania LIKE-A-PRO Hanna Zaleśkiewicz, która jest doktorantką na Uniwersytecie SWPS, uczelni będącej partnerem projektu. Podobny trend był widoczny nawet wśród młodych konsumentów. W Niemczech 73 % młodych osób kupuje innowacyjne produkty spożywcze wkrótce po ich pojawieniu się na rynku („innowatorzy żywności”) lub po wcześniejszym zastanowieniu („wcześni obserwatorzy”). Dla porównania w Czechach, Polsce i na Słowacji odsetek takich osób wynosi zaledwie 24–36 %.
Interes z owadami w tle
Okazało się, że w porównaniu z Europą Południową mieszkańcy Północy dużo chętniej akceptują żywność na bazie owadów. Obrazuje to fakt, że konsumenci w Finlandii i Szwecji mają bardziej pozytywne nastawienie do takich produktów niż Czesi czy Niemcy. Mimo że jedynie 18–22 % brytyjskich i hiszpańskich konsumentów byłoby skłonnych je kupić, to Włosi są jeszcze bardziej niechętni niż ich północni i zachodni koledzy. „Może być tak, że w ostatnich dziesięcioleciach kultura kulinarna i wzorce żywieniowe w Europie Północnej uległy zmianie, podczas gdy włoska kuchnia posiada jedną z najmocniejszych pozycji w Europie, dysponując ponad 200 produktami spożywczymi, w których mięso odgrywa istotną rolę”, podkreśla Zaleśkiewicz. Analiza nie wykazała różnic w akceptacji alternatywnych źródeł białka między obszarami wiejskimi i miejskimi. Trzeba jednak zaznaczyć, że postawy w bardziej wielokulturowych i kosmopolitycznych miastach, takich jak Paryż i Helsinki, cechowały się większą akceptacją takiej żywności. Na przykład Paryżanie spożywają więcej białka na bazie wodorostów niż mieszkańcy innych francuskich miast, czego prawdopodobną przyczyną jest duża liczba ludności pochodzenia azjatyckiego zamieszkująca stolicę Francji. Wreszcie, badanie wykazało, że tym, co mogłoby zwiększyć chęci spróbowania nowatorskich produktów opartych na alternatywnych źródłach białka, jest uruchomienie lokalnej produkcji. Co więcej, te wstępne dane na temat różnic między upodobaniami konsumentów w różnych regionach Europy sugerują, że do wypromowania żywności na bazie alternatywnych źródeł białka w całej Europie można wykorzystać zróżnicowane działania komunikacyjne, które uwzględnią czynniki motywacyjne, takie jak korzyści zdrowotne i środowiskowe oraz związane z dobrostanem zwierząt. Projekt LIKE-A-PRO (From niche to mainstream – alternative proteins for everybody and everywhere) dobiegnie końca w 2026 roku. Więcej informacji: strona projektu LIKE-A-PRO
Słowa kluczowe
LIKE-A-PRO, białko, alternatywne białko, owad, konsument, alternatywne źródła białka, mięso