Badanie sprzeciwu wobec planów przebudowy w dzielnicy San Francisco
Gwałtowna urbanizacja i globalizacja to tylko dwa z bardziej wyraźnych trendów, które pogłębiły nierówności społeczne na całym świecie. W miastach ich cechami charakterystycznymi są segregacja rasowa, gentryfikacja i deprywacja. Aby zbadać wpływ planowania przebudowy miast na społeczności, uruchomiono wspierany z działania „Maria Skłodowska-Curie” projekt Justhood, w ramach którego przeprowadzono badania terenowe w dzielnicy San Francisco. Badanie zwróciło uwagę na historycznie uwarunkowane i geograficznie specyficzne aspekty miejskiej niesprawiedliwości, które, jeśli nie zostaną uwzględnione w planach przebudowy, mogą grozić niepowodzeniem całej akcji. „Byłem świadkiem niemal ciągłej walki między społecznością a władzami, które broniły wysiłków na rzecz przebudowy pomimo obaw społeczności, z których niektóre, na przykład dotyczące bezpieczeństwa, były dobrze uzasadnione”, mówi główny badacz Reza Shirazi z Uniwersytetu Oxford Brookes, gospodarza projektu.
Odkrywanie „sprawiedliwego miasta”
Aby uporać się z rosnącą niesprawiedliwością na terenach miast, politycy, aktywiści i naukowcy zaproponowali szereg pomysłów, planów i programów. Na przykład niektóre programy przebudowy i koncepcje urbanistyczne w Europie i Ameryce Północnej są inspirowane pojęciem „sprawiedliwego miasta”. Przyniosły one mieszane rezultaty – w pewnym stopniu łagodzącymi, a w pewnym pogłębiającymi niesprawiedliwość. „Przyczyny niepowodzenia to nadmierny nacisk na fizyczną przebudowę z niewystarczającym uwzględnieniem dynamiki społecznej, a także nadmierne poleganie na rynku w kontekście zapewnienia regeneracji bez uwzględniania sposobu dystrybucji korzyści”, dodaje Shirazi. W ramach projektu Justhood przeprowadzono badania w dzielnicy Bayview–Hunters Point w San Francisco, miejscu zlikwidowanej stoczni marynarki wojennej i intensywnej przebudowy. W tej okolicy autorzy projektu Candlestick Point-Hunters Point Redevelopment Project starają się wybudować ponad 12 000 jednostek mieszkalnych i kilkaset tysięcy metrów kwadratowych powierzchni biurowych, handlowych oraz przestrzeni rekreacyjnej. Ponieważ obszar ten w przeszłości cierpiał z powodu różnych dysproporcji, urzędnicy twierdzą, że taka przebudowa poprawi szanse i zmieni balans równości społecznej. Twierdzenie to kwestionują mieszkańcy i aktywiści. „Około 2017 roku niektóre aspekty bezpieczeństwa prac naprawczych, takie jak zarządzanie skażoną glebą, zostały zakwestionowane, co wywołało intensywne debaty. Badanie argumentów obu stron podkreśliło znaczenie głębokich historycznych korzeni deprywacji w sąsiedztwie i wynikającej stąd nieufności”, wyjaśnia Shirazi. Analizie poddano około 1 290 dostępnych publicznie oficjalnych dokumentów – w tym plany przebudowy i protokoły z posiedzeń w ratuszu – oraz 670 relacji z lokalnych gazet i telewizji dotyczących kluczowych wydarzeń obejmujących okres 30 lat. Shirazi wziął również udział w ponad 30 wydarzeniach, w tym spotkaniach społeczności, spotkaniach w ratuszu i protestach, które jednocześnie nagrywał. Przeprowadził też 54 wywiady z naukowcami, władzami lokalnymi, aktywistami i mieszkańcami. Wiedząc o trwających dwuletnich badaniach terenowych w ramach projektu Justhood i zainspirowany cyfrową etnografią, Shirazi nakręcił film dokumentalny zatytułowany „Never Surrender”, który wyświetlono na kilku imprezach na całym świecie. „Film nie tylko przedstawia życie członków społeczności, lecz stanowi także platformę dla narracji alternatywnych do oficjalnych”, zauważa uczony. „Byłem zaskoczony i pod wrażeniem tego, jak społeczność organizowała skuteczny i konsekwentny oddolny opór przez tak długi czas”.
Sprawiedliwa polityka miejska
Sprawiedliwość środowiskowa i zaangażowanie społeczności są kluczowymi elementami polityki inwestycji społecznych UE. Projekt Justhood daje decydentom dowody z pierwszej ręki na temat tego, co dzieje się, gdy pomijane są głosy społeczności. „Polityka miejska powinna być zawsze poddawana przeglądowi, aby zapewnić uczciwość, inkluzywność i większą reprezentację pokrzywdzonych i bezsilnych”, podsumowuje Shirazi. Oprócz pracy nad artykułami w czasopismach i gazetach Shirazi nadal organizuje pokazy filmowe i planuje opublikować monografię.
Słowa kluczowe
Sprawiedliwość, sprawiedliwe miasta, rewitalizacja miast, nierówność społeczna, społeczność, bezsilność, przebudowa, segregacja, urbanizacja, deprywacja, San Francisco
