Wspieranie lepszej dyplomacji naukowej w obliczu globalnych wyzwań
Bezpieczeństwo i ochrona żywności, sposób radzenia sobie z pandemiami, wyzwania związane z cyberbezpieczeństwem oraz potencjał sztucznej inteligencji – to tylko kilka przykładów na to, że nauka i polityka zagraniczna są ze sobą ściśle powiązane. Celem projektu S4D4C było zaproponowanie sposobów stworzenia przestrzeni, w której ludzie mogliby wchodzić w interakcje, skupiając się na wspólnych interesach, które wymagają wspólnego działania. „Możliwości, jakie nauka i współpraca naukowa oferują polityce zagranicznej Unii Europejskiej, nie są w pełni wykorzystywane”, wyjaśnia koordynatorka projektu Elke Dall, która pracuje w Centrum Innowacji Społecznej w Austrii. Chociaż zespół projektu S4D4C uważa, że polityka zagraniczna UE jest coraz lepiej przygotowana do rozwijania i wykorzystywania dyplomacji naukowej, środowiska naukowe i dyplomatyczne często nie komunikują się między sobą. Projekt miał na celu rozwiązanie tego problemu. „Stworzyliśmy wizję unijnej dyplomacji naukowej, która w centrum stawia potrzebę sprostania globalnym wyzwaniom”. Tych wyzwań jest wiele. Założeniem projektu S4D4C była adaptacja do zmian klimatu i łagodzenie ich skutków. Jego zespół skupił się na dyplomacji wodnej jako studium przypadku. Przeanalizowano również instrumenty współpracy stosowane przez instytucje z Europy i Afryki w celu rozwiązania problemu bezpieczeństwa żywnościowego. Międzynarodowe i interdyscyplinarne zespoły z dziesięciu organizacji partnerskich projektu opracowały łącznie dziewięć studiów przypadku, poszukując przykładów różnych podejść krajowych lub konkretnych instrumentów, które wspierają dyplomację naukową w celu sprostania globalnym wyzwaniom. „Z zainteresowaniem zauważyliśmy, że dyplomacja naukowa nie odbywa się w ambasadach: to koncepcja, która może być istotna dla każdego naukowca i organizacji prowadzącej. Nie jest to jeszcze ścieżka kariery, ale chcieliśmy podnieść świadomość potrzeby profesjonalizacji tej interakcji”.
Wpływ globalnego wyzwania
Podobnie jak w przypadku wielu innych projektów kryzys związany z pandemią COVID-19 wpłynął również na projekt S4D4C. „Musieliśmy odwołać spotkania i zmienić nasz plan pracy. Jednak kryzys zainspirował nas również do przedstawienia kilku przemyśleń na temat aspektów pandemii związanych z dyplomacją naukową oraz szeregu zaleceń politycznych”. Obejmowały one na przykład tworzenie interaktywnych przestrzeni, promowanie dwukierunkowej biegłości w zakresie nauki i dyplomacji, aby uwzględnić pełne spektrum nauki, w tym nauk społecznych. „Dążymy do zapewnienia otwartej i możliwej do zinterpretowania nauki oraz do tego, by UE odgrywała odważne, oparte na wartościach przywództwo”, mówi Dall. Pandemia ożywiła debatę, a zespołowi udało się kontynuować projekt pomimo związanych z nią ograniczeń. Zespół zorganizował trzy duże spotkania sieciowe – jedno w Madrycie w 2018 roku, kolejne w Berlinie w 2019 roku i ostatnie online w 2021 roku – oraz obszerny kurs online o otwartym dostępie. „Zachwycił nas entuzjazm, z jakim spotkały się te wydarzenia, a w szczególności kurs online, który ukończyło do tej pory ponad tysiąc osób”, zauważa Dall.
Wielorakie korzyści płynące z dyplomacji naukowej
Zespół projektu S4D4C uważa, że nauka i polityka zagraniczna są ze sobą powiązane na wielu poziomach, nie tylko jako środek do lepszego zrozumienia kontekstów. „Dyplomacja naukowa wspiera również umiędzynarodowienie nauki, na przykład poprzez ułatwianie zawierania umów, które umożliwiają dwustronną i wielostronną współpracę lub tworzenie ponadnarodowych infrastruktur badawczych”, mówi Dall. Jej zdaniem współpraca naukowa może być także środkiem ułatwiającym kontakty między krajami, które na ogół nie są ze sobą związane. „Wierzymy, że poprzez Deklarację Madrycką o Dyplomacji Naukowej z 2019 roku oraz zawiązanie Sojuszu Unii Europejskiej na rzecz dyplomacji naukowej w 2021 roku byliśmy w stanie osiągnąć kamienie milowe w drodze do realizacji tych celów. Sojusz, będący bezpośrednim wynikiem współpracy między projektem S4D4C i powiązanymi projektami, jest otwarty dla innych zainteresowanych stron i ma na celu zwiększenie zrozumienia i kompetencji w tej dziedzinie w nadchodzących latach”, dodaje Dall.
Słowa kluczowe
S4D4C, nauka, dyplomacja, polityka zagraniczna, Centrum Innowacji Społecznej, umiędzynarodowienie nauki, współpraca naukowa